ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ. Του Βασιλείου Γκίκα Ακαδημαϊκού

Βασίλειος Γκίκας Ακαδημαϊκός

 

 

Εισαγωγή

Παρόλο που οι Κοινωνιολόγοι συμφωνούν πως ο όρος Κοινωνιολογία προσδιορίζει την επιστημονική μελέτη των Συλλογικών Εκδηλώσεων των Ανθρώπων (Κοινωνική Συμπεριφορά ή Δράση), με τη μορφή Κοινωνικών Φαινομένων (Ήθη, Θεσμοί και Κοινωνικές Πεποιθήσεις), διαφωνούν σχετικά με: 1. Τη φύση της Επιστημονικής Μεθόδου οπού θα πρέπει να εφαρμοστεί στα Κοινωνικά Φαινόμενα.

2. Το περιεχόμενο της έννοιας των Κοινωνικών Φαινομένων, δηλαδή, κατά πόσο περιλαμβάνουν ή όχι πλευρές που δεν υπόκεινται στην Άμεση Παρατήρηση.

3. Την έκταση και το πλάτος των Κοινωνικών Φαινομένων, οπού θα θεωρηθούν ότι αποτελούν τη Θεματική Ύλη που αρμόζει στην Κοινωνιολογία.

Οι διαφωνίες, μεθοδολογικής υφής, ως προς τη φύση της Κοινωνιολογίας, είτε το εάν είναι πρωταρχικά μια Ιστορική Επιστήμη ή αντίθετα, μια Επιστήμη πιο γενικών Χαρακτήρων της Κοινωνίας,είτε το εάν είναι θεμιτό να χρησιμοποιούνται ερμηνευτικές μέθοδοι, οπού απέχουν από τον αυστηρό πειραματισμό ή τη συνηθέστερη εναλλακτική μέθοδο: την προσεκτική δειγματοληψία κι ανάλυση των δεδομένων.

[Παρατήρηση: εάν υποτεθεί πως θα ήταν δυνατή τέτοια γενίκευση της, τότε θα έχανε κάθε της υπόσταση σαν Επιστήμη, διότι θα περιοριζόταν στην τελευταία θέση μέσα στις Ειδικές Επιστήμες. Σαν Επιστήμη, η Κοινωνιολογία επιτρέπει μια εσωτερική της συστηματική διάκριση σε: Γενική Κοινωνιολογία και σε Ειδικές Κοινωνικές Επιστήμες ή σε Ειδικούς Κοινωνιολογικούς Κλάδους και δεν θα συντελούσε σε κάποιες νέες ερμηνείες των Φαινομένων]

Όμως, σε γενικές γραμμές, μπορεί να ειπωθεί πως η Κοινωνιολογία ερευνά, εντοπίζει και περιγράφει τα Κοινωνικά Φαινόμενα από την πλευρά της ιδιοτυπίας τους (π.χ.: η Κοινωνιολογία του Δικαίου), χωρίς να προδιαγράφει κανόνες και τρόπους ζωής, διότι δεν είναι Επιστήμη οπού νομοθετεί, αλλά οπού κατανοεί τα Κοινωνικά Φαινόμενα τα δε συμπεράσματά της τα θέτει στη διάθεση της Γνώσης, των Φορέων της Πολιτικής και Κοινωνικής Δράσης, καθώς και στη διάθεση των Ομάδων και των Ατόμων, οπού ενδιαφέρονται για περισσότερη Αυτογνωσία κι Αυτοπροσδιορισμό, διότι η Κοινωνιολογική Γνώση κάνει τον Άνθρωπο Κυρίαρχο κι Υπεύθυνο Άτομο. Έχει δε ως βασικές της έννοιες: την Κοινωνία και την Ανθρώπινη Συμπεριφορά μέσα στην Κοινωνία.

Είναι επίσης Συστηματική κι Εμπειρική και ζητά να οδηγήσει τα Κοινωνικά Φαινόμενα σε Γενικές Αιτίες και να συλλάβει τον χαρακτήρα τους, με τις Μεθόδους των Φυσικών Επιστημών και της Ψυχολογίας.

Παρατηρεί: με το ν’ απομονώνει το προς εξέταση Φαινόμενο, να το αναλύει στις απλούστερες μορφές του και ν’ ανατρέχει στο Παρελθόν και σε ξεπερασμένες μορφές.

Αναλύει: τα επιμέρους Φαινόμενα, το καθένα ξεχωριστά και σε συνδυασμό μεταξύ τους και τελικά προχωρά στη συγκέντρωση, γενίκευση, διαλογική απόδειξη κι επαλήθευση. Γιά την πραγματοποίηση των Σκοπών της έχει ως βοήθημα το σύνολο των Επιστημών.

(όπως: 1. Αισθητική, 2. Ανθρωπογεωγραφία, 3. Αρχαιολογία, 4. Βιολογία, 5. Γλωσσολογία, 6. Δημογραφία, 7. Δίκαιο, 8. Εθνογραφία, 9. Εθνολογία, 10. Επιστημολογία, 11. Ηθικές Επιστήμες, 12. Ηθολογία, 13. Ιατρική, 14. Κοινωνική Ανθρωπολογία, 15. Κοινωνική Ψυχολογία, 16. Λαογραφία, 17. Οικονομία, 18. Πολιτειολογία, 19. Συγκριτική Μυθολογία κ.α.). Διότι, Αντικείμενα της Μελέτης της αποτελούν κάθε Ανθρώπινο και Κοινωνικό Φαινόμενο (π.χ.: Δημόσιες Σχέσεις, Δίκαιο, Εγκληματικότητα, Επαναστάσεις, Κοινή Γνώμη, Μετανάστευση, Μόδα, Οικονομία, Τέχνη κ.λ.π.).

Με άλλα λόγια: η διεύρυνση των Φαινομένων, οπού δημιουργούνται από την Κοινωνική Συμβίωση κι η σημασία τους για τον Άνθρωπο και τη ζωή του. Τέλος, η Κοινωνία κι η ζωή της ως σύνολο (η διεύρυνση της δομής των Κοινωνιών, η εσωτερική τους συγκρότηση, η σχέση των συστατικών τους στοιχείων μεταξύ τους, η εσωτερική τους μορφολογία και τέλος οι μετασχηματισμοί των Κοινωνιών στον Χρόνο: Κοινωνική Αλλαγή).

Επειδή τα Κοινωνικά Φαινόμενα τα μελετούν κι οι Ειδικές Κοινωνικές Επιστήμες και γενικότερα οι Επιστήμες του Ανθρώπου, υπάρχει κάποιο κριτήριο διαχωρισμού της από αυτές. χωρίς το οποίο θ’ αποδεικνυόταν αδικαιολόγητη η ύπαρξη της Γενικής Κοινωνιολογίας ως Επιστήμης, μιας κι αυτή, όπως κι οι άλλες, έχει το ίδιο αντικείμενο μελέτης.

Οι Ειδικές Κοινωνικές Επιστήμες αναλύουν το Αντικείμενό τους (τις δημιουργίες, τις επιτυχίες και τις εκδηλώσεις των Κοινωνιών και της ζωής τους, καθώς και της απόψεις της Κοινωνίας), η κάθε μια ανάλογα με την ειδική προβληματική και τους σκοπούς της, στο ίδιο βάθος και στα ίδια επίπεδα παρατήρησης, όπως κάνει κι η Γενική Κοινωνιολογία (αλλαγή στον Χρόνο, στη διάρθρωση, συγκρότηση, υφή στις μορφές κ.α.).

Καθώς επίσης και στις επιπτώσεις στο κάθε Φαινόμενο, όπου θεωρείται ως Γεγονός Πραγμάτων, στην επιρροή οπού ασκούν πάνω σε αυτό οι διάφοροι τύποι Κοινωνιών, στις οποίες είναι ενσωματωμένο.

Όμως, υπάρχουν διαφορές αντικειμένου μεταξύ της Γενικής Κοινωνιολογίας και: α) της Ιστορίας, οπού ενδιαφέρεται για την Καταγραφή -Ιστοριογραφία- και τη διαδοχή των Γεγονότων στον Χρόνο (Ιστορική Εξήγηση).

β) της Κοινωνικής Ψυχολογίας, οπού ενδιαφέρεται γιά τις επιπτώσεις του Κοινωνικού Βίου πάνω στον Ανθρώπινο Ψυχισμό.

Υπάρχουν κι ορισμένες Συμβατικές διαφορές με την Κοινωνική ή Πολιτιστική Ανθρωπολογία -μία διευρυμένη Εθνολογία- Κλάδος των Ανθρωπιστικών Επιστημών, οπού οφείλεται στην Επιστημονική Παράδοση: ενώ κι οι δύο μελετούν τον Κοινωνικό Βίο των Ανθρώπων, η μεν Γενική Κοινωνιολογία ασχολείται με τις Σύγχρονες Κοινωνίες, η δε Κοινωνική Ανθρωπολογία ειδικεύεται:

α) στη μελέτη των Παραδοσιακών Κοινωνιών, β) στη γνώση των Πολιτισμών των διαφόρων Λαών (ιδιαιτέρως των Αρχαϊκών και των Πρωτογόνων Λαών), με την οποία τείνει ν’ ανακαλύψει τις βάσεις της ζωής, μέσα στα Κοινωνικά πλαίσια γ) τα Ήθη, τα Έθιμα και τους τρόπους διαβίωσης των διαφόρων Ανθρωπίνων Ομάδων, (στο τελευταίο αυτό σύνολο μπορούν να υπαχθούν οι: Γλωσσολογία, Ιστορία, Κοινωνιολογία και Προϊστορία), έχοντας για όλα αυτά η Κοινωνική Ανθρωπολογία ως Αντικείμενό της τη μελέτη του συνόλου των Χαρακτήρων κατά Εθνότητες, για τον καθορισμό των γενικών γραμμών της διάρθρωσης κι εξέλιξης των Κοινωνών.

Οι Κοινωνικές Επιστήμες πάντα έχουν ως σταθερό μέτρο σύγκρισης το γεγονός ότι αυτό το Αντικείμενό τους, χωρίς εξαίρεση, εγγράφεται στο εσωτερικό της Κοινωνίας, με την οποία βρίσκεται σε αλληλεπίδραση. Αλλά, οι παραπάνω Επιστήμες, περιορισμένες στην ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου Αντικειμένου τους π.χ. Οικονομικές Επιστήμες, αλλά και στη Μεθοδολογία τους κι όπου υπάρχει, στον Πρακτικό Σκοπό τους, δεν διαθέτουν τα Εννοιολογικά και τα Μεθοδολογικά Μέσα για τη μελέτη των Κοινωνιών, επομένως και της Κοινωνικής Παραμέτρου.

Αυτή η Παράμετρος τοποθετείται σε 2 Επίπεδα:

1. σ’ ένα Γενικό, δηλαδή την Κοινωνία ως σύνολο ή στο γενικό πλαίσιο του Κοινωνικού Βίου 2. Στα επιμέρους Κοινωνικά Φαινόμενα και των Σχέσεών τους με την Κοινωνία.

Σε αυτό το επίπεδο τοποθετείται η σπουδή της Κοινωνίας. Έτσι, για να καλυφθεί αυτό το κενό, δημιουργήθηκε η Γενική Κοινωνιολογία, οπού μελετά την Κοινωνική Συμβίωση στο σύνολό της και τα Ειδικά Φαινόμενα, οπού χαρακτηρίζουν το Κοινωνικό Σύνολο.

Παρά τις όποιες διαφορές μεταξύ της Γενικής Κοινωνιολογίας και των Κλάδων της, καθώς επίσης, από τη μια αυτές οι δύο μαζί κι από την άλλη οι Ειδικές Κοινωνικές Επιστήμες, δεν έχουν στεγανά: Είναι δυνατή κι απαραίτητη η μεταξύ τους Συνεργασία κι είναι πολυδιάστατη και προς όλες τις κατευθύνσεις.

Έτσι, οι Ειδικές Κοινωνικές Επιστήμες είναι σε θέση να προσφέρουν τις εμπειρίες και τα ευρήματά τους στους Ειδικούς Κοινωνιολογικούς Κλάδους και στην Κοινωνιολογία, ως πρόσθετο υλικό για τη δική τους Έρευνα και για την προσπάθειά τους για επαλήθευση των Συμπερασμάτων τους σε σύγκριση με την Πραγματικότητα, όχι πως η Κοινωνιολογική Ανάλυση δεν έχει επαφή με την Πραγματικότητα, αλλά διότι έτσι εξασφαλίζεται ένα ευρύτερο Πεδίο Εμπειρίας.

Οι Γενικές κι οι Ειδικές Κοινωνιολογικές Αναλύσεις προσφέρουν στις Ειδικές Κοινωνικές Επιστήμες τα εννοιολογικά μέσα και τα κριτήρια για μία βαθύτερη κατανόηση των ευρημάτων τους, μια και τους ανοίγουν τον δρόμο για τη σύνδεση των Παρατηρήσεων και των Συμπερασμάτων τους με τα Γενικά και τα Ειδικά Κοινωνικά Πλαίσια, στα οποία ανήκουν κι από τα οποία παίρνουν το ειδικό τους νόημα. Επίσης, τους δίνουν τη δυνατότητα να διαμορφώνουν “Υποθέσεις Εργασίας”, πολύτιμες για τη διερεύνηση του ερευνητικού τους ορίζοντα.

Παρόμοιες εισφορές Παρατηρήσεων και Συμπερασμάτων, Εννοιολογίας, Κριτηρίων κι Υποθέσεων Εργασίας, πραγματοποιούνται:

α) μεταξύ των Κοινωνικών Κλάδων, β) μεταξύ των Κλάδων και της Γενικής Κοινωνιολογίας γ) αντιστρόφως. Υπάρχουν κι άλλες δυνατές διασταυρώσεις όπως έδειξε ο Λογισμός των Συνδυασμών, είναι σε πολύτιμες, διότι με αυτές επιτυγχάνεται ένας υψηλότερος βαθμός αληθοφάνειας κι αποτελεσματικότητας στη σπουδή του Κοινωνικού Βίου.

Από την Κοινωνιολογία κι από τους Κλάδους της, η χρησιμοποίηση εκείνων των στοιχείων που προέρχονται από τις άλλες Επιστήμες, δεν γίνεται σωρευτικά ή και προσθετικά. Μία τέτοια τακτική θ’ άφηνε την Κοινωνιολογία στον κίνδυνο του μετασχηματισμού της σε απλή Συλλέκτρια των συμπερασμάτων και των ευρημάτων των άλλων Επιστημών, σ’ ένα Σώμα -Corpus- εκείνων, χωρίς άλλη διασύνδεση μεταξύ τους, εκτός από την κατάταξή τους σε Κατηγορίες, με βάση τα εξωτερικά τους γνωρίσματα.

Με βάση τα ευρήματα των Ειδικών Κοινωνικών Επιστημών, το ίδιο θα συνέβαινε, έστω κι αν η Κοινωνιολογία περιοριζόταν στο να εντοπίζει και να κατατάσσει αφαιρετικά τους γενικότερους χαρακτήρες των Κοινωνικών Φαινομένων και των Κοινωνιών σ’ ένα σύνολο. Έτσι και στις δυο αυτές περιπτώσεις η Κοινωνιολογία δεν θα ξεπερνούσε το φράγμα της Απογραφής, Περιγραφής και Κωδικοποίησης των Κοινωνικών Φαινομένων και των χαρακτήρων τους.

Επομένως, δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει τον τίτλο της ως Επιστήμης, διότι έτσι θα παράμενε στην επιφάνεια των πραγμάτων κι αφού δεν θα είχε κάποια ερμηνευτική δυνατότητα, μια και δεν θα μπορούσε να συλλάβει το βαθύτερο νόημά τους, έτσι, δεν θα προσανατολιζόταν προς την αποκάλυψη του τι κρύβεται πίσω από τα Φαινόμενα.

Με βάση τα όσα προαναφέρθηκαν, η Κοινωνιολογία κι οι Κλάδοι της, αξιοποιούν την Εισφορά των Ειδικών Κοινωνικών Επιστημών, με το να προβαίνουν στην αναγωγή των ευρημάτων τους, στην ιδιοτυπία του Κοινωνικού, οπού κι αποτελεί την κύρια βάση της.

Προχωρά σε βάθος την ανάλυση και τη σπουδή των δεδομένων που της προσφέρονται, κάτω από την παραδοχή ότι ο Κοινωνικός Βίος των Ανθρώπων αποτελεί μια ιδιότυπη πραγματικότητα, η οποία προσφέρει στα Στοιχεία που την αποτελούν και στις Εκδηλώσεις που την εκφράζουν, ένα ιδιαίτερο, το δικό της, νόημα. Επομένως, ενσωματώνει αυτά τα δεδομένα στην Κοινωνική Πραγματικότητα, διότι είναι Συστατικά Στοιχεία της Κοινωνίας, που τα μελετά με τον δικό της τρόπο: Κοινωνιολογικά.

Ως τελικό συμπέρασμα βγαίνει πως η Κοινωνιολογία: α) με την αναφορά της στην Κοινωνική Ιδιοτυπία, β) τον προσδιορισμό της, γ) την κατανόησή της και δ) την ερμηνεία της, προσφέρει μια άλλη θεώρηση στην Κοινωνική Ζωή, γεγονός που την καθιστά Αυτοτελή Επιστήμη.

 

 

Post Author: athensupdategr

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *