Νῖκος Λυμπέρης
Ὁ Νῖκος Λυμπέρης, γεννήθηκε στὸν Πύργο Ἠλείας, πόλις διατηρητέα ποὺ δὲν διατηρήθηκε, τὸ 1953 καὶ
εἶναι γεωλόγος-ἐρευνητής στὴ Σορβόννη (Παρίσι) ἀπὸ τὸ 1975. Ἔχει ταξιδέψει στοὺς ὠκεανοὺς καὶ στὸ
βυθὸ τῶν ὠκεανῶν μὲ βαθυσκάφος-3000m. Ταξίδεψε στὴν Ἀρκτική (Σπιτσβέργη, Βόρειο Γροιλανδία), στὴν
Μικρὰ Ἀσία καὶ στὶς ἐρήμους τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς Κεντρικῆς Ἀσίας. Ἔχει δημοσιεύσει πολλὲς
ἐπιστημονικὲς μελέτες σὲ διεθνῆ περιοδικὰ. Ἀσκεῖται στὶς πολεμικὲς τέχνες, μαθητὴς τοῦ Noro Masamichi
sensei.
Ὑπογράφει ἕξι ποιητικὲς συλλογές : Τὸ πετρωμένο ποτάμι (Διάττων, προμετωπίδα Gilles du Bouchet,
μονοτυπία, καλλιτεχνικὴ ἔκδοση), Στάσεις I (ἐκδόσεις Στιγμή, προμετωπίδα Γιώργου Ξένου) καὶ
Στάσεις II (Διάττων, προμετωπίδα Γιώργου Ξένου, μονοτυπία), Στὶς ὄχθες τοῦ χρόνου (Διάττων,
μονοτυπία), Ἀπόηχοι (Διάττων, φωτογραφίες Philippe Treuschel, καλλιτεχνικὴ ἔκδοση, μονοτυπία), Ἰχώρ
(Διάττων, καλλιτεχνικὴ ἔκδοση, προμετωπίδα Gilles du Bouchet, μονοτυπία).
Δίγλωση ἔκδοση (γαλλικὰ-ἕλληνικά) : Stance-Στάσεις μὲ πρωτότυπα μελάνια τῆς Danielle Loisel,
ἐκδόσεις Signum, Παρίσι 2016, 15 ἀντίτυπα (κάθε ἀντίτυπο ζωγραφισμένο χωριστά). Ἡ συλλογὴ
Ἀπόηχοι ἐκδίδεται σὲ δίγλωσση μονοτυπία (γαλλικὰ-ἕλληνικά) ἀπὸ τὶς καλλιτεχνικὲς Ἐκδόσεις Jaques
Brémond. Ὑπὸ ἔκδοση (σὲ δίγλωσση μονοτυπία-καλλιτεχνικὴ ἔκδοση) βρίσκονται καὶ οἱ συλλογὲς Στὶς
ὄχθες τοῦ χρόνου καὶ Ἰχώρ, ἀπὸ τὸν ἴδιο ἐκδότη.
Ἀποσπάσματα ἀπὸ Στὶς ὄχθες τοῦ χρόνου δημοσιεύθηκαν στὸ περιοδικὸ Phoenix (N° 22, 2016, p. 75-80),
ἀπὸ τὸ Ἰχώρ στὸ περιοδικὸ La barque sur l’arbre (N° 2, 2018) καὶ ἀπὸ τοὺς Ἀπόηχους στὰ ἠλεκτρονικὰ
περιοδικά Les Carnets d’Eucharis (N°43, 2014), Levure Littéraire (N° 11, 2015 & N° 12, 2016), La
Traductière (N° 37, 2019).
Ἔχει μεταφράσει ἀπὸ τὰ γαλλικὰ τὴν Ἐπιστολὴ στὸ εἴδωλό μου στὸ βάθος τοῦ πηγαδιοῦ τῆς Brigitte
Gyr (Ἐκδόσεις Διάττων, καλλιτεχνικὴ ἔκδοση, μονοτυπία), καὶ τὴν Νίκη τῶν ἡττημένων/Τὸ μυστικὸ τοῦ
Καβάφη τοῦ γάλλου ποιητῆ Dominique Grandmont (ἐκδόσεις Ἁρμός).
Lyberis N., La Géologie de Paris. BULLDOZER, Revue Graphique, Paris, N° 0, p. 27-29, 1993.
Ἱστορικὴ Τηλεοπτικὴ Σειρά : ΕΥΡΑΣΙΑ, 8 ἐπεισόδια
Cabouat P., Moreau A. et Lyberis N., 2004 : EURASIA, τηλεοπτικὴ σειρά, 8 films documentaires.
Παραγωγὴ NHK – France 5 – PdJ. Προβήθηκε στὴν Γαλλία, τὸ Βέλγιο καὶ στὸν Καναδά.
Cabouat P., Moreau A. et Lyberis N., 2005 : EURASIA, coffret DVD des 8 films documentaires;
TF1 VIDEO.
Παραστάσεις, στὸ Παρίσι μὲ αὐτοσχεδιασμοὺς στὴν ἅρπα μὲ τὴν Hélène Breschand (2015). Μὲ τὴν
τραγουδίστρια Judith Kan, ἔχει παρουσιάσει πολλὲς performances (2016, 2017, 2018) στὸ Παρίσι
(Espace Christiane Peugeot, Printemps des Poètes) μὲ τὸν τίτλο Παρτιτούρα γιὰ δυὸ φωνές.
Στὴν Ἀθήνα (Θέατρο Διόνυσος & Ἀπόλλων) : Παρτιτούρα γιὰ κείμενο καὶ κοντραμπάσσο, Νῖκος Λυμπέρης
(κείμενο) & Γιῶργος Κοκκινάρης (κοντραμπάσσο)
Συνέντευξη μὲ τὸν Γιάννη Παπουτσάκη στὸ 3ο Πρόγραμμα & Voice of Greece τῆς ΕΡΤ, 29.VIII. 2016, 15h
– 16 h.
Ἀποτέλεσμα τῶν πρώτων συστηματικῶν ἐρευνῶν (1978-1983) τῆς Ἀνατολικῆς
Νῖκος Λυμπέρης
Ἀναπληρωτὴς Καθηγητής
SORBONNE – Laboratoire de Tectonique
Γεννηθεὶς τὸ 1953 στὸν Πύργο Ἠλείας
Διπλώματα
1971 – Πρῶτος ἐπιτυχὼν στὶς εἰσαγωγικὲς ἐξετάσεις Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
(ΕΚΠΑ)
1975 – Πτυχίον Γεωλογίας ΕΚΠΑ
1976 – D.E.A. (Master) Université Paris VI.
1977 – Μηχανικὸς τῆς Ecole Nationale Supérieure du Pétrole et des Moteurs.
1978 – Docteur-Ingénieur
1984 – Docteur d’Etat : Thèse «Géodynamique du Domaine Égéen».
1996 – 2012 Président – Fondateur de COFUTIS Paris-Tachkent (Centre Opérationnel
Franco-OUzbek pour le Traitement des Images Satellitaires)
Expérience professionnelle :
1978 – 2021 : Maître de Conférences (Ἀναπληρωτὴς Καθηγητής) Γεωδυναμικῆς στὴ
Σορβόννη
SELECTED BIBLIOGRAPHY
4 – Lyberis N., Chotin P. & Mpodozis C., Carte Géologique de la Grèce, 1, 50 000, feuille
“ Agrapha ”. Inst. Geol. And Min. Res., Athens, n° 169, 1978.
6 – Le Pichon X., Angelier J., Aubouin J., Lyberis N., Monti S., Renard V., Got H., Hsu K.,
Mart Y., Mascle J., Matthews D., Mitropulos D., Tsoflias P., Chronis G., From subduction
to transform motion, a seabeam survey of the Hellenic trench system. Earth And Planet. Sc.
Lett., 44, 441-450, 1979.
7 – Le Pichon X., Angelier J., Boulin J., Bureau D., Cadet J. P., Dercourt J., Glacon G., Got
H., Karig D., Lyberis N., Mascle J., Ricou L. E., & Thiebault F., Tectonique active dans le
fossé de subduction hellénique, observations par submersible. C. R. Acad. Sc. Paris, D, 289,
1225-1228, 1979.
11 – Le Pichon X., Angelier J., Boulin J., Bureau D., Cadet J. P., Chapel A., Dercourt J.,
Glacon G., Got H., Karig D., Lyberis N., Mascle J., Ricou L. E., & Thiebault F., Importance
des formations attribuées au Messinien dans les fossés de subduction hellénique,
observations par submersible. C. R. Acad. Sc. PARIS, 290, D, 5-8, 1980.
12 – Le Pichon X., Huchon P., Angelier J., Lyberis N., Boulin J., Bureau D., Cadet J.P.,
Dercourt J., Glacon G., Got H., Karig D., Mascle J., Ricou L. E., & Thiebault F.,
Subduction in the Hellenic trench, probable role of a thick evaporitic layer, sea beam and
2
submersible studies. Proc. Conf. Trench And Fore Arc Sedimentation And Tectonics In
Modern And Ancient Subduction Zones, London, 1980, 319-333, 1980.
14 – Lyberis N., Chotin P., & Doubinger J., Précisions stratigraphiques sur la série du Pinde
(Grèce), la durée de sédimentation des “ Radiolarites ”. C. R. A. Sc. Paris, D, 290, 1513-
1516, 1980.
15 – Lyberis N. & Bizon G., Signification structurale des îles Strophades dans la marge
hellénique. Marine Geology, 39, 57-69, 1981.
16 – Lyberis N., Angelier J., Le Pichon X. & Renard V., Interprétation d’un fossé de
subduction à partir des levés bathymétriques au sondeur multifaisceaux “ Sea Beam ”,
l’exemple du fossé Hellénique. C. R. Somm., S.G.F., 5, 167-170, 1981.
17 – Huchon P., Angelier J., Le Pichon X., Lyberis N. & Ricou L.E., Les structures
tectoniques observées en plongée dans les fossés helléniques. C. R. Somm., S.G.F., 5, 162-
166, 1981.
18 – Lyberis N., Angelier J., Barrier E. & Lallemant S., Active deformation of a segment of
arc, the straight of Kythira, Hellenic arc, Greece. Journal of Structural Geology, 4, 299-311,
1982.
19 – Lyberis N., Identification d’un jalon des Hellénides dans le détroit de Cythère l’île
d’Anticythère (Grèce). C. R. Acad. Sc. Paris, 293, D, 775-778, 1982.
20 – Lyberis N., Chorowicz J. & Papamarinopoulos S., La transversale de Kastaniotikos
(Grèce), télédétection, données de terrain et géophysique. Bull. Soc. Geol. Fr., 7, 73-85,
1982.
21 – Mascle J., Campredon R., Dercourt J., Glacon G., Jongsma D., Lecleach A., Lyberis N.,
Malod J. & Mitropoulos D., The Hellenic margin from Eastern Crete to Rhodos, preliminary
results. Tectonophysics, 86, 133-147, 1982.
23 – Huchon P., Lyberis N., Angelier J., Le Pichon X. & Renard V., Tectonics of the Hellenic
Trench, a synthesis of Sea-Beam and submersible observations. Tectonophysics, 86, 69-112,
1982.
25 – Le Pichon X., Lyberis N., Angelier J. & Renard V., Strain distribution in the East
Mediterranean Ridge, a synthesis incorporating new Sea-Beam data. Tectonophysics, 86,
243-274, 1982.
26 – Angelier J., Lyberis N., Le Pichon X., Barrier E. & Huchon P., The tectonic
developpment of the Hellenic Arc and the Sea of Crete. Tectonophysics, 86, 159-196, 1982.
29 – Lyberis N. & Deschamps A., Sismo-tectonique du fossé Nord Egéen, relations avec la
faille Nord-Anatolienne. C. R. Acad. Sc. Paris, D, 295, 625-628, 1982.
30 – Lyberis N. & Sauvage J., Sur l’âge de la tectonique extensive dans le domaine nordégéen (Grèce), données palynologiques. C. R. Acad. Sc. Paris, D, 296, 107-110, 1982.
34 – Lallemant S., Lyberis N. & Galdeano A., L a transversale Nord-Maniote ; un accident
transverse dans le Sud de Péloponnèse, comparaison des données géologiques et
géophysiques. Ann. Soc. Geol. Nord., CIII, 5-17, 1983.
35 – Lallemant S., Lyberis N. & Thiebault F., Le décrochement Nord-Maniote, une structure
transver se de l’Arc Egéen externe en Péloponnèse méridional. C. R. Acad. Sc. Paris, D,
296, 1545-1550, 1983.
3
36 – Lyberis N., Lallemant S. & Thiebault F., La structure transverse nord-maniote et la
déformation depuis le Miocène supérieur du Péloponnèse dans le cadre de l’arc égéen
externe. Bull. Soc. Geol. Nord, III, 273-283, 1983.
39 – Lyberis N., Tectonic evolution of the North Aegean Trough. The Geological evolution of
the Eastern Mediterranean, J.E. Dixon and A.H.F. Robertson Eds., Geological Society Of
London Sp. Publ., 17, 709-725, 1984.
40 – Le Pichon X., Lyberis N. & Alvarez F., Subsidence history of the North Aegean Trough.
The Geological evolution of the Eastern Mediterranean, J.E. Dixon and A.H.F. Robertson
Eds., Geological Society of London. sp. Publ., 17, 727-741, 1984.
41 – Pautot G., Guennoc P., Coutelle A. & Lyberis N., A large Brine Deep discovered in the
Northern Red Sea. Nature, 310, 133-136, 1984.
45 – Lyberis N. & Sauvage J., La déformation d’âge Plio-Quaternaire de la région NordEgéenne (Grèce). Bull. Soc. Geol. Fr., 8, 4, 581-595, 1985.
46 – Thiebault F., Lallemant S., Lyberis N. & Zaninetti L., Précisions stratigraphiques,
structurales et métamorphiques sur les nappes des Phyllades et de Gavrovo-Tripolitza dans
la région de Krokee (Péloponnèse méridional, Grèce). C. R. Acad. Sc. Paris, 300, D, 13,
625-630, 1985.
47 – Nicolas A., Boudier F., Lyberis N. & Guennoc P., L’île de Zabargad (Saint- Jean),
témoin clé de l’expansion précoce en Mer Rouge. C. R. Acad. Sc. Paris, 301, D, 14, 1063-
1068, 1985.
48 – Lyberis N. & Lallemant S., La transition subduction-collision le long de l’arc égéen
externe. C. R. Acad. Sc. Paris, 300, II, 17, 885-890, 1985.
50 – Pautot G., Guennoc P., Coutelle A. & Lyberis N., La dépression axiale du segment nord
Mer Rouge (de 25° N à 28° N), nouvelles donées géologiques et géophysiques de la
campagne TRANSMEROU 83. Bull. Soc. Geol. Fr., 8, II, 3, 381-399, 1986.
52 – Chorowicz J., Henry C. & Lyberis N., Tectoniques superposées syn-sédimentaires des
secteurs des Golfes de Suez et d’Aqaba. Bull. Soc. Geol. Fr., 8, III, 223-234, 1987.
53 – Le Pichon X., Lyberis N. & Alvarez F., Comment on “ Subsidence on the North Aegean
Trough, an alternative view ” by N. Brooks and L. Kirikiadis. Jour. Geol. Society, London,
144, 349-351, 1987.
56 – Lyberis N., Tectonic evolution of the Gulf of Suez and the Gulf of Aqaba.
Tectonophysics, 153, 209-220, 1988.
57 – Gaulier J.M., Le Pichon X., Lyberis N., Avedic F., Gely L., Moretti I., Deschamps A. &
Hafez S., Seismic study of the crustal thickness, Northern Red Sea and Gulf of Suez.
Tectonophysics, 153, 55-88, 1988.
58 – Steckler M., Berthelot F., Lyberis N. & Le Pichon X., Tectonic evolution of the Gulf of
Suez rift in a regional context. Tectonophysics, 153, 249-270, 1988.
65 – Lyberis N., Parrot J. F., Chorowicz J., & Rudant J. P., Geological features of the
Spitsbergen region obtained from multispectral SPOT data and field radiometer
measurements. Intern. Journal of Remote Sensing, 11, 253-265, 1990.
66 – Suzanne P., Lyberis N., Chorowicz J., Yurur T. & Kasapoglu E., La géometrie de la
Faille Nord Anatolienne à partir des images Landsat-MSS. Bull. Soc. Geol. Fr., 8, 4, 589-
599, 1990.
4
74 – Lyberis N.,Yurur T., Chorowicz J., Kasapoglu E. & Gundogdu N., The East Anatolian
Fault, an oblique collisional belt. Tectonophysics, 204, 1-15, 1992.
75 – Manby G. & Lyberis N., Tectonic evolution of the Devonian Basin of northern
Spitsbergen. Norsk Tidskr., 72, 7-19, 1992.
78 – Gourgaud A., Lyberis N. & Gundogdu N., Le volcanisme quaternaire de Turquie et la
collision Arabie-Eurasie. Bull. Sect. Volc. Soc. Geol. Fr., p.3-6, 1992.
79 – Suzanne P. & Lyberis N., Mécanisme de déformation le long de la partie orientale de la
Faille Nord Anatolienne. Annales Teconicae, VI, 26-40, 1992.
83 – Parrot J.-F., Lyberis N., Lefauconnier B. & Manby G., Mapping of the ice-snow fields on
sub-polar glaciers using SPOT multispectral data and Digital Topographic Map.
Distribution of shadows cast on montaneous topography. International Journal of Remote
Sensing, 14, 3, 425-440, 1993.
85 – Lyberis N. & Manby G., The West Spitsbergen Fold Belt, The result of Late CretaceousPalaeocene Greenland-Svalbard convergence ? Geological Journal, 28,125-136, 1993.
86 – Lyberis N. & Manby G., Plate kinematic and geological constrains on the origin of the
West Spitsbergen Fold Belt, Implications for the Arctic. Tectonophysics, 224, 371-391,
1993.
88 – Manby G., Lyberis N., Chorowicz J. & Thiedig F., Structural evidence for repeated
extension and contraction on the Billefjorden Fault Zone, Svalbard, some tectonic
implications. Geol. Soc. Am. Bull., 105, 201-216, 1994.
89 – Chorowicz J., Luxey P., Lyberis N., Carvalho J., Parrot J.F., Yurur T. & Gundogdu N.,
The Maras Triple Junction (southern Turkey) based on digital elevation model and satellite
imagery interpretation. J. Geoph. Res., 99, No. B10, 225-20, 242, 1994.
90 – Lyberis N. & Manby G., The origin of the West Spitsbergen Fold Belt from geological
constrains and plate kinematics, implications for the Arctic, Reply. Tectonophysics, 234,
334-337, 1994.
91 – Manby G. & Lyberis N., Discussion on the Ny Friesland Orogen, Spitsbergen. Geol.
Mag., 132, 351-356, 1995.
92 – Aydar E., Gourgaud A., Deniel C., Lyberis N. & Gundogdu N., Le volcanisme
d’Anatolie centrale (Turquie), association de magmatismes calco-alcalin et alcalin en
domaine de convergence. Can. J. Earth Sci., 32, 1058-1069, 1995.
93 – Chorowicz J., Luxey P., Rudant J.P., Lyberis N., Yurur T. & Gundogdu N., Slip-Motion
Estimation along the Ovacik Fault near Erzincan (Turkey) Using ERS-1 Radar Image,
Evidence of Important Deformation inside the Turkish Plate. Remote Sens. Environ., 52,
66-70, 1995.
94 – Lyberis N. & Manby G., Discussion of, The West Spitsbergen Fold Belt, the result of
Late Cretaceous-Palaeocene Greenland-Svalbard convergence ?, Reply. Geological Journal,
30, 189-195, 1995.
96 – Manby G. & Lyberis N., State of stress and tectonic evolution of the West Spitsbergen
Fold Belt. Tectonophysics, 267, 1-31, 1996.
98 – Fuenzalida, H., Dorbath, L., Cisternas, A., Eyidogan, H., Barka, A., Rivera, L., Haessler,
H., Philip, H. & Lyberis, N., Mechanism of the 1992 Erzincan earthquake and its
aftershocks, tectonics of the Erzincan Basin and decoupling on the North Anatolian Fault.
Geophys. J. Int., 129, 1-28, 1997.
5
99 – Lyberis, N. & G. Manby, Oblique convergence along the southern margin of the Turan
plate. Geol. Soc. London, Conf. on the Transpression Tectonics, March 1997, abstract.
100 – Lyberis, N., G. Manby, J.-T. Poli, V. Kalougin, H. Yousouphocaev & T. Ashirov,
Evolution post-triasique de la partie sud du bloc de Turan (Turkmenistan), C. R. Acad.
Sc. Paris, 326, 137-143, 1998.
101 – Lyberis N., La Grèce au temps des dinosaures. National Geographic, Ed. grecque, n° 2,
270-273, Novembre 1998.
102 – Lyberis N. & Manby G., Continental collision and lateral escape deformation in the
Lower and upper crust, A comparison between Caledonide Svalbard and Eastern
Anatolia. Tectonics, 18, 1, 40-63, 1999.
103 – Lyberis N. & Manby G., Oblique to Orthogonal Convergence Across the Turan Block
in Post-Miocene, Am. Ass. Petr. Geol., 83,, 1135-1160, 1999.
104 – Manby G. & Lyberis N., Pre-ocean openning compression of the Northwestern Atlantic
Margin : Evidence from eastern North Greenland. Journal of the Geological Society,
London, 157, 707-710, 2000, special.
105 – Manby G. & Lyberis N., Reply to Maher et al. on a comment on THE “Pre-ocean
openning compression of the Northwestern Atlantic Margin : Evidence from eastern
North Greenland.” Journal of The Geological Society, London, 157, 707-710, 2000.
106 – Lyberis N. & Manby G., Reply to Gee et al. comment on the “Continental collision and
lateral escape deformation in the Lower and upper crust, A comparison between
Caledonide Svalbard and Eastern Anatolia.” Tectonics, 20, 5, 794-796, 2001.
107 – N. Lyberis & C. Mering, 2000. Evolution of the hydrographic network of the Karakum
desert and environmental implications for the Aral Sea. ESA Conference, Gotteborg, 219,
8p., 2001.
108 – Lyberis N. & Manby G., Basement-Cored Folds in Nordenskiold Land, Spitsbergen.
Geol. Jb., B91, 205-224, 2001.
109 – Manby G. . & N. Lyberis. Emergence of Basement-Dominated Nappes in Oscar II
Land, Spitsbergen: Implications for shortening Estimates. Geol. Jb., B91, 109-125, 2001.
110 – MANBY G. . & N. LYBERIS. Structure of the West Spitsbergen Fold-and-Thrust Belt. Geol.
Jb., B91, 381-407, 2001.
111 – Manby G. . & N. Lyberis. Stress Patterns in the West Spitsbergen Fold-and-Thrust Belt
in Wedel Jarlsberg Land. Geol. Jb., B91, 277-285, 2001.
Νεοτεκτονικὴ καὶ σεισμοτεκτονικὴ τῆς περιοχῆς τοῦ Αἰγαίου
στὸ πλαίσιο τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου
Ἡ σεισμικὴ δραστηριότητα στὸν Αἰγειακὸ χῶρο εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν ἐνεργῶν γεωδυναμικῶν μηχανισμῶν
τῆς περιοχῆς. Ὁ Αἰγειακὸς χῶρος ἀποτελεῖ μέρος τοῦ νοτίου περιθωρίου τῆς Εὐρασιακῆς λιθόσφαιρας. Ἡ
ἔννοια τῆς λιθόσφαιρας ἢ λιθοσφαιρικῆς πλάκας (μέσου πάχους 125 χλμ. ἐκ τῶν ὁποίων τὰ πρῶτα 30 χλμ ἀποτελοῦν τὸν ἠπειρωτικὸ φλοιὸ καὶ τὰ ὑπόλοιπα τὸν λιθοσφαιρικὸ μανδύα. Ἡ λιθόσφαιρα συμπεριφέρεται σὰν ἕνα στερεὸ σῶμα) προϋποθέτει δυσκαμψία, σταθερότητα, δηλαδὴ ἀπουσία κινήσεων στὸ ἐσωτερικό της
καί, συνεπῶς, σεισμῶν. Ὅμως, ἡ ἔντονη σεισμικὴ δραστηριότητα τοῦ Αἰγειακοῦ χώρου δείχνει τὴν ἐνεργὴ καὶ
συνεχὴ κίνηση καὶ παραμόρφωση τῆς λιθόσφαιρας τῆς περιοχῆς ἡ ὁποία εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν γεωδυναμικῶν
συνθηκῶν τῆς περιοχῆς οἱ ὁποῖες ἰσχύουν τὰ τελευταῖα 12 μὲ 15 ἑκατομμύρια χρόνια. Ἡ Ἀφρικὴ συγκρούεται μὲ τὴν Εὐρασία (ἀπὸ τὴν Ἰσπανία μέχρι τὴν Ἀνατολία) μὲ ταχύτητα αἰσθητὰ μικρότερη ἀπὸ 1 ἑκατοστὸ τὸν
χρόνο. Πρὶν 15 ἑκατομμύρια χρόνια, τὸ Αἰγαῖο Πέλαγος δὲν ὑπῆρχε. Ὁλόκληρη ἡ περιοχὴ ἦταν ὀρεινή, ἀποτέλεσμα τῆς ἀλπικῆς ὀρογένεσης.
Στὴν Μεσόγειο, ἡ λιθόσφαιρα τῆς Ἀφρικῆς πλησιάζει τὴν Εὐρασία. Στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, γύρω ἀπὸ τὸ
ἑλληνικὸ τόξο, ἀπὸ τὴν Κεφαλλονιὰ μέχρι τὴν Ρόδο, τὸ βόρειο περιθώριο τῆς Ἀφρικῆς (ὠκεάνια λιθόσφαιρα, ἠλικίας πάνω ἀπὸ 150 ἑκατομμυρίων ἐτῶν, κατάλοιπο τῆς Τηθύος) βυθίζεται κάτω ἀπὸ τὸ Αἰγαῖο μὲ μέση ταχύτητα 3 περίπου ἑκατοστῶν τὸν χρόνο, ἂς ποῦμε, κατὰ μῆκος τῆς Ἑλληνικῆς Τάφρου (Εἰκ. 1), κατὰ
μῆκος τῆς ὁποίας παρατηροῦμε τὸ μεγαλύτερο βάθος τῆς Μεσογείου, περίπου 4,6 χλμ. Ἄλλωστε, σ᾽ αὐτὸ τὸ
σημεῖο, ἡ ἐπιφάνεια τῆς θαλάσσης βρίσκεται 36 μ. χαμηλότερα ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη Μεσόγειο. Ἔχουμε
δηλαδὴ μιὰ ῾τάφρο᾽ στὴν ἐπιφάνεια τῆς θαλάσσης. (Μελέτησα τὴν Ἑλληνικὴ Τάφρο, Νοτιοανατολικὰ καὶ
δυτικὰ τῆς Κρήτης, μὲ τὸ βαθυσκάφος CYANA μέχρι τὰ 3000 μ. βάθους.) Καὶ ὅταν ἡ ἀφρικανικὴ λιθόσφαιρα φθάνει στὰ 150 χλμ κάτω ἀπὸ τὸ Αἰγαῖο, ὑφίσταται μερικὴ τήξη, δηλαδὴ παραγωγὴ μάγματος, τὸ ὁποῖο, ἐλαφρύτερο, ἀνέρχεται καὶ δημιουργεῖ τὸ ἠφαιστειακὸ τόξο Πόρος-Μῆλος-Σαντορίνη-Νίσυρος.
Βορείως τῆς Κεφαλλονιᾶς, τὸ σφηνοειδὲς βόρειο περιθώριο τῆς ἡ Ἀφρικανικῆς λιθόσφαιρας βρίσκεται κατ᾽
εὐθείαν σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν Εὐρασιατικὴ λιθόσφαιρα προκαλώντας ὀρογένεση, ἐνεργὴ σήμερα, κατὰ μῆκος τῶν
βορείων Ἰονίων νήσων-Ἀλβανία-Κροατία ἀλλὰ καὶ στὰ Ἀπέννινα, δηλαδή, κατὰ μῆκος τῶν δύο πλευρῶν τῆς
Ἀδριατικῆς.
Ἡ διαφορὰ σύγκλισης 2 μὲ 2,5 ἑκατοστῶν τὸν χρόνο Αἰγαῖο-Ἀφρικὴ γρηγορότερα ἀπὸ τὴν μέση ταχύτητα Ἀφρικὴ-Εὐρασία εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐπεκτάσεως τοῦ Αἰγειακοῦ χώρου πρὸς τὰ νότια, πάνω ἀπὸ τὴν
Ἀφρική, ἐξ αἰτίας τῆς ὑποχωρήσεως, λόγῳ βυθίσεως, τῆς ἀφρικανικῆς λιθόσφαιρας κάτω ἀπὸ τὸν Αἰγειακὸ
χῶρο. Δηλαδή, ἡ ἐπιφάνεια τοῦ Αἰγείακοῦ χώρου (Εἰκ. 2) μεγαλώνει, ἐπεκτείνεται, ἀπὸ τὴν Ροδόπη καὶ τὴν
Τάφρο τοῦ Βορείου Αἰγαίου ἔως τὴν Ἑλληνικὴ Τάφρο. Ἡ ἐπέκταση αὐτή, ἡ ὁποία ἀφορᾶ καὶ τὴν δυτικὴ
Ἀνατολία (δυτικὴ Τουρκία), ἐκφράζεται ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν ρηγμάτων ἐκτάσεως ἢ ἐφελκυσμοῦ(Εἰκ. 1) ποὺ
ἐνεργοποιοῦνται προκαλώντας τοὺς σεισμούς. Ἐπειδὴ ὅμως ἡ ἐπέκταση αὐτὴ συμβαίνει, κατὰ πρώτη
προσέγγιση, μὲ σταθερὸ λιθοσφαιρικὸν ὄγκο, προκαλεῖ τὴν μείωση τοῦ πάχους τῆς λιθόσφαιρας, μὲ
κατακερματισμὸ τῆς ἀλπικῆς ὀροσειρᾶς, γιὰ νὰ ἀνταποκριθεῖ στὴν αὔξηση αὐτὴ τῆς ἐπιφανείας. Ἡ
λιθοσφαιρικὴ αὐτὴ ἐκλέπτυνση προκαλεῖ, στὴν ἐπιφάνεια, τὴν δημιουργία λεκανῶν ὅπως τὸ Κρητικὸ Πέλαγος
(πάνω ἀπὸ 2 χλμ. βάθους), τὴν Τάφρο τοῦ Βορείου Αἰγαίου (πάνω ἀπὸ 1 χλμ.) καὶ πολλὲς ἄλλες μικρότερες,
καθὼς ἐπίσης καὶ λεκάνες ὅπως Πατραϊκὸς-Κορινθιακὸς Κόλπος, ὁ Ἀμβρακικὸς Κόλπος, ὁ Εὐβοϊκὸς
Κόλπος.
Σ᾽ αὐτὸ τὸ γεωδυναμικὸ καθεστώς, οἱ κινήσεις προκαλοῦν κινήσεις κατὰ μῆκος τῶν ρηγμάτων στὰ πρῶτα 20
χλμ. τοῦ ἠπειρωτικοῦ φλοιοῦ (ἐπιφανειακοὶ) καὶ στὸν ἄνω μανδύα (σεισμοὶ μέσου βάθους). Οἱ περισσότεροι
σεισμοὶ προκύπτουν ἀπὸ τὴν ἐπέκταση τοῦ Αἰγειακοῦ χώρου καὶ εἶναι γνωστοὶ ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα.
Καταστροφὲς ἀπὸ τοὺς σεισμοὺς περιγράφονται ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς. Γιὰ παράδειγμα, κατὰ τοὺς
πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες οἱ σεισμοὶ κατάστρεψαν τὴν Ἀρχαία Ὀλυμπία καὶ τοὺς ναούς της καθὼς ἐπίσης
καὶ τὴν ἀρχαία Φεά, ἐπίνειο τῆς Ὀλυμπίας.
Οἱ σεισμοὶ στὸν Αἰγειακὸ χῶρο φτάνουν μέχρι τὸ μέγεθος τῶν 6,5 βαθμῶν τῆς κλίμακας Ρίχτερ (ἡ κλίμακα
αὐτὴ εἶναι λογαριθμική. Τὸ μέγεθος 7 εἶναι 30 φορὲς πιὸ δυνατὸ ἀπὸ τὸ μέγεθος 6). Σπάνια μόνον μποροῦν
νὰ φθάσουν τοὺς 7 βαθμούς. Σεισμοὶ μεγέθους 7, 8 ἢ καὶ περισσότερο, ὅπως αὐτοὶ ποὺ παρατηροῦνται στὴν
Ἀσία (Κίνα, Μογγολία, Νότιος Ἀμερικὴ) δὲν προβλέπονται γιὰ τὴν περιοχή μας διότι τὰ ὑπάρχοντα ἐνεργὰ ρήγματα δὲν εἶναι τόσο μεγάλα. Καὶ τὸ μέγεθος ἑνὸς σεισμοῦ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν συσσωρευμένη ἐνέργεια ποὺ
ἐλευθερώνεται κατὰ τὸν σεισμό. Ἡ συσσώρευση τῆς ἐνέργειας ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια τοῦ ρήγματος ὅπου θὰ γίνει ἡ κίνηση. Κι αὐτὴ ἡ ἐπιφάνεια πρωτίστως ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ μῆκος τοῦ ρήγματος. Ρήγματα σὰν
τὸ ρῆγμα τῆς Βόρειας Ἀνατολίας, τοῦ Ἄλτιν Τάγκ στὴν δυτικὴ Κίνα ἢ τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα στὴν Καλιφόρνια.
ὅπου ἐνεργοποιοῦνται ρήγματα μήκους ἑκατοντάδων χιλιομέτρων προκαλώντας σεισμοὺς μεγέθους 7 καὶ 8 ἢ
καὶ περισσότερο, δὲν ἔχουμε στὴν Ἑλλάδα. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἔχουμε πολλοὺς ἀλλά, σχετικά, ῾μικρότερους᾽
σεισμούς.
Ὅσο ἀφορᾶ τὴν πρόβλεψη τῶν σεισμῶν, αὐτὴ γίνεται, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, στατιστικά. Μελέτες γιὰ ἄλλες
μεθόδους δὲν ἔχουν καταλήξει σὲ ἐφαρμόσιμα ἀποτελέσματα. Ἡ ἔλλειψη σεισμικῆς δραστηριότητας σὲ μιὰ
σεισμογενὴ περιοχή, σημαίνει ὅτι ἡ ἐνέρργεια συσσωρεύεται ἀλλὰ εἶναι δύσκολη ἡ πρόβλεψη τοῦ χρόνου καὶ
τοῦ μεγέθους τοῦ σεισμοῦ. Ἐκεῖνο ποὺ ἔχει σημασία εἶναι οἱ κατασκευὲς ν᾽ ἀκολουθοῦν μὲ ἀκρίβεια τοὺς
κανονισμούς. Ὁ πανικὸς πάντως δὲν βοηθᾶ καὶ ἐπιφέρει μόνο ἀτυχήματα.
Νῖκος Λυμπέρης
Εἰκόνα 1 – Νεοτεκτονικὸς χάρτης τοῦ Αἰγειακοῦ χώρου, ἠπειρωτικοῦ καὶ θαλάσσιου, μὲ τὰ κύρια ρήγματα
ἐνεργὰ κατὰ τὰ τελευταῖα 100 000 χρόνια. Μὲ γκρίζα, ἡ Τάφρος τοῦ Βορείου Αἰγαίου καὶ ἡ Ἑλληνικὴ
Τάφρος.
(Lybéris, N., 1984. Géodynamique du domaine Égéen. Mém. Sc. Terre, Univ. P&M Curie, N° 84-18, Paris,
367 p.)
Εἰκόνα 2 – Γεωδυναμικοὶ μηχανισμοὶ στὸ Αἰγειακὸ χῶρο κατὰ τὰ τελευταῖα 100 000 χρόνια. Οἱ
διακεκομμένες γραμμὲς ἀντιστοιχοῦν στὶς διευθύνσεις τῶν δυνάμεων τάσεως (ἐφελκυσμοῦ). Οἱ συνεχεῖς
γραμμὲς ἀντιστοιχοῦν στὶς διευθύνσεις τῶν δυνάμεων συμπιέσεως στὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο.
(Lybéris, N., 1984. Géodynamique du domaine Égéen. Mém. Sc. Terre, Univ. P&M Curie, N° 84-18, Paris,
367 p.)
Ἀποτέλεσμα τῶν πρώτων συστηματικῶν ἐρευνῶν (1978-1983) τῆς Ἀνατολικῆς
