Ο Διονύσης Σιμόπουλος μιλάει στην AthensUpdate.gr για τον Ελληνικό Ουρανό και τους αστερισμούς. Μία ενδιαφέρουσα συνέντευξη από τη Μαρία Άνθη.
Ο Διονύσης Σιμόπουλος μιλάει στην AthensUpdate.gr
Συνέντευξη στη Μαρία Άνθη
Ο Επίτιμος Διευθυντής του Πλανητάριου Διονύσιος Σιμόπουλος μίλησε στην AthensUpdate για τον ουρανό της Ελλάδας και το νέο του βιβλίο, τους αστερισμούς κάθε εποχή του έτους. Το συνάντησα στον Ιανό, είχαμε μια συζήτηση- συνέντευξη για τον ήλιο,τα άστρα και τους πλανήτες. Νοερά θαρρούσε κανείς πως ένιωθε τη μαγεία του σύμπαντος που μας περιβάλλει .Παρ όλη την ισχυρή δύναμη που έχει με την ενέργειά του. Ζούμε ήρεμα και τίποτα δεν αισθανόμαστε ενώ κατά τη διάρκεια του έτους, η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Κάποια στιγμή όλοι δεν θα θέλατε να ρωτήσετε αν η γη κινδυνεύει από κάποιο αστεροειδή; Προς το παρόν, πάντως, κανένας αστεροειδής άξιος λόγου δεν φαίνεται να έχει ως στόχο τον πλανήτη μας.
Κε Σιμόπουλε, Καθώς η γη κινείται, από κάθε νέα θέση αντικρίζουμε τον. Ήλιο από μια διαφορετική γωνία κάθε εποχή του χρόνου, μιλήστε μας λίγο για το βιβλίο σας; Ο Ουρανός της Ελλάδας και ποια ήταν τα σημεία εκείνα που δώσατε περισσότερη προσοχή;
Το νέο αυτό βιβλίο μου με τίτλο “Ο Ουρανός της Άνοιξης” είναι το πρώτο μιας σειράς τεσσάρων βιβλίων. (Ένα για κάθε εποχή) με την περιγραφή των βασικών στοιχείων παρατηρητικής αστρονομίας. (Με ή και χωρίς τηλεσκόπιο) και τους αστερισμούς του “ΟΥΡΑΝΟΎ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ”. Η αγάπη μου για τον ουρανό όμως. Δεν είναι κάτι το πρόσφατο ούτε κάτι που προέρχεται από την επαγγελματική μου ενασχόληση με την αστροφυσική. Ίσως να είναι κάτι που όλοι, λίγο πολύ, έχουμε χαραγμένο στη γενετική μας δομή από τότε που ο άνθρωπος στάθηκε όρθιος πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη.
Και ίσως αυτό να είναι που ώθησε κι εμένα να κοιτάξω ψηλά τον νυχτερινό ουρανό. Όταν ως πρόσκοπος στις εξοχικές μας εξορμήσεις αναζητούσα να εντοπίσω την Μικρή Άρκτο και τον Πολικό. Και ίσως αυτή μου η αγάπη να είναι σε τελική ανάλυση απόρροια και αποτέλεσμα των εξορμήσεών μας στον Ομπλό. Τον μικρό λοφίσκο έξω από την Πάτρα. Όταν στην προσπάθειά μας να αποκτήσουμε το πτυχίο εξειδίκευσης στην Ουρανογραφία κάναμε τα πρώτα μας βήματα στην αναγνώριση των αστερισμών. Και ίσως αυτή να ήταν και η αιτία που εδώ και μισόν αιώνα διακονώ την υπέροχη αυτή επιστήμη.
Μπαίνουμε στην Άνοιξη και το καλοκαίρι τι αστερισμούς βλέπουμε στον Ελληνικό ουρανό και από που πήραν αυτοί το όνομά τους;
Στον νυχτερινό ουρανό ο ερχομός της Άνοιξης έχει επί κεφαλής τον Λέοντα με το λαμπρότερο άστρο του τον Βασιλίσκο. Ενώ στον Βόρειο ουρανό βλέπουμε τις δύο αρκούδες, την Μεγάλη και την Μικρή Άρκτο. Η Μικρή Άρκτος μοιάζει με ένα μικρό παραλληλόγραμμο με την μακριά του ουρά να καταλήγει στον Πολικό Αστέρα.
Από την άλλη πλευρά βρίσκεται η Μεγάλη Άρκτος με την καμπύλη ουρά της που μας οδηγεί στον Αρκτούρο. Το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό του Βοώτη, ενώ αν συνεχίσουμε την καμπύλη αυτή προέκταση θα φτάσουμε στον Στάχυ, το λαμπρότερο άστρο στον αστερισμό της Παρθένου. Στο νότο θα δούμε τους αστερισμούς του Βοώτη, του Βόρειου Στεφάνου και του Ζυγού. Στον Βοώτη το λαμπρό άστρο Αρκτούρος, είναι ένας γίγαντας με 25 φορές μεγαλύτερη διάμετρο από αυτήν που έχει ο Ήλιος. Είναι το τέταρτο λαμπρότερο άστρο στον ουρανό σε απόσταση 37 ετών φωτός από τη Γη. Όλη αυτή η περιοχή του Λέοντα και της Παρθένου περιλαμβάνει χιλιάδες απόμακρους γαλαξίες.
Κε Σιμόπουλε ακούμε συχνά πυκνά να γίνεται λόγος για κάποιο μελλοντικό μετεωρίτη ή αστεροειδή που θα χτυπήσει ή θα συγκρουστεί με τη γη, αυτό ξέρετε δημιουργεί μεγάλη ανησυχία στον κόσμο και κατά καιρούς έχουν λεχθεί διάφορα. Πού είναι ο μύθος και πού η αλήθεια σε αυτά τα θέματα περί καταστροφολογίας;
Είναι γεγονός ότι στη γειτονιά της Γης μας υπάρχουν πολλοί επικίνδυνοι αστεροειδείς που θα μπορούσαν δυνητικά να συγκρουστούν με τη Γη μας. Η μεγαλύτερη πιθανότητα καταστροφής θα ήταν η σύγκρουσή μας με κάποιον μεγάλο αστεροειδή. Στο παρελθόν είχαμε αρκετά προσπεράσματα από τέτοιους αστεροειδείς. Αφού υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια παρόμοιοι διαστημικοί επιδρομείς που δυνητικά θα μπορούσαν να συγκρουστούν με τον πλανήτη μας. Ενώ μικρότεροι διαστημικοί βράχοι προσπερνάνε τη Γη κατά μέσον όρο μία φορά κάθε εβδομάδα.
Οι μετρήσεις των σεληνιακών κρατήρων μάς λένε επίσης ότι τα τελευταία τρία δισεκατομμύρια χρόνια 250 αντικείμενα με μέγεθος μεγαλύτερο του ενός χιλιομέτρου συγκρούστηκαν με τον δορυφόρο της Γης, ένας, δηλαδή, αστεροειδής κάθε 12 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Άλλες πάλι μετρήσεις κρατήρων στους άλλους δορυφόρους και τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, μας έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι μικροί αστεροειδείς, με μέγεθος από 100 έως 1.000 μέτρα, συγκρούονται με τη Γη μία φορά κάθε 250.000 χρόνια. Η στατιστική μάς λέει, ότι η Γη συγκρούεται με έναν αστεροειδή μεγαλύτερο από ένα χιλιόμετρο, μία ή δύο φορές κάθε ένα εκατομμύριο χρόνια. Ενώ πτώσεις αστεροειδών, με μέγεθος σαν αυτόν που μάλλον αφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, αναμένονται μία φορά κάθε 100 εκατομμύρια χρόνια. Η γήινη ατμόσφαιρα φυσικά μπορεί να μας προστατέψει αρκετά από την εισβολή αντικειμένων με διάμετρο μέχρι 50 μέτρων.
Ο Διονύσης Σιμόπουλος μιλάει στην AthensUpdate.gr
Από τους αστεροειδείς όμως που διασχίζουν την τροχιά της Γης υπάρχουν συνολικά 500.000 αντικείμενα με διάμετρο από 50 έως 100 μέτρα. Και άλλοι 200.000 με διάμετρο πάνω από 100 μέτρα, ενώ 500-1.000 περίπου απ’ αυτούς έχουν μέγεθος πάνω από ένα χιλιόμετρο. Σήμερα πιστεύουμε ότι η σύγχρονη διαστημική μας τεχνολογία μπορεί να μας προφυλάξει από μία τέτοια καταστροφή. Αρκεί να έχουμε μια έγκαιρη προειδοποίηση μερικών χρόνων, που θα μπορούσε να μας δοθεί από την καταγραφή των τροχιών των πιθανών αυτών επιδρομέων.
Γιατί στην περίπτωση αυτή θα είχαμε την άνεση να προετοιμαστούμε αναλόγως με την αποστολή προς τον επερχόμενο εισβολέα ενός πυραύλου ή μιας συστοιχίας πυραύλων. Που θα μπορούσαν είτε να τον καταστρέψουν, αν βρίσκονταν αρκετά μακριά, είτε να του δώσουν ένα αρκετά μεγάλο «σπρώξιμο» που θα του άλλαζε την πορεία. Προς το παρόν, πάντως, κανένας αστεροειδής άξιος λόγου δεν φαίνεται να έχει ως στόχο τον πλανήτη μας για τα επόμενα 100 περίπου χρόνια.
Κε Σιμόπουλε, θεωρείται ότι θα έχει τη δυνατότητα ο άνθρωπος μια μέρα μέσω της τεχνολογίας, να βρει τη δίοδο για ένα μελλοντικό ταξίδι στα άστρα; Ώστε να πάει σε μακρινούς πλανήτες που δεν είχε ξαναπάει μέχρι σήμερα νικώντας το χρόνο και μειώνοντας κατά πολύ την απόσταση μέσα σε ένα σύμπαν που χρόνια ταξιδεύουν τα τηλεσκόπια για να δούμε μόνο ένα μικρό μέρος του στο άπειρο;
Δυστυχώς δεν φαίνεται να μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, γιατί οι αποστάσεις είναι τεράστιες και υπάρχουν οι νόμοι της Φύσης που δεν επιτρέπουν ταχύτητες μεγαλύτερες ή ίσες με την ταχύτητα του φωτός. Δηλαδή 300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο. Σήμερα, άλλωστε, οι μεγαλύτερες ταχύτητες που έχουμε κατορθώσει είναι περίπου 50-60 χιλιάδες χλμ. την ώρα.
Ακόμη όμως κι αν μπορούσαμε να τρέξουμε με την ταχύτητα του φωτός για να πάμε στο πλησιέστερο άστρο μετά τον Ήλιο.. Στο Άλφα του Κενταύρου θα χρειαστούμε 4 χρόνια και 4 μήνες και άλλο τόσο για να γυρίσουμε. Μέσα σε 9 χρόνια, με το ρολόι το δικό μας, θα μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε ένα ταξίδι στο Άλφα του Κενταύρου. Στο μεταξύ όμως επειδή ο χρόνος πίσω στη γη θα συνεχίσει να τρέχει με το ρυθμό που τον αφήσαμε, θα έχουν περάσει εκατομμύρια χρόνια.
Ο Διονύσης Σιμόπουλος μιλάει στην AthensUpdate.gr
Ένα άλλο θέμα που μας προβληματίζει κατά καιρούς είναι ότι ακούμε ή διαβάζουμε ότι ο ήλιος σε δισεκατομμύρια χρόνια μπορεί να σβήσει ή να αρχίσει να πεθαίνει. Αυτό κατά πόσο είναι υπολογίσιμο ή αληθεύει δεδομένου ότι υπάρχει η γέννηση και ο θάνατος των άστρων;
Και βέβαια ο Ήλιος, όπως και κάθε τι άλλο στο Σύμπαν γεννιέται, εξελίσσεται και κάποια στιγμή θα πεθάνει. Ο Ήλιος γεννήθηκε πριν από πέντε περίπου δισεκατομμύρια χρόνια κι έχει να ζήσει άλλα τόσα ακόμη. Κάποια όμως στιγμή θα πεθάνει οπωσδήποτε. Αλλά εμείς δεν θα είμαστε ούτε σκόνη όταν συμβεί αυτό, οπότε δεν είναι ανάγκη να ανησυχούμε για κάτι τέτοιο.
Πόσο σημαντικοί είναι οι ήλιοι στο διάστημα και στους ουρανούς μέσα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος για τους αστερισμούς και όλα τα αστέρια στο στερέωμα;
Είναι σημαντικό γιατί εκτός από το υδρογόνο και το μεγαλύτερο μέρος του χημικού στοιχείου ήλιον που γεννήθηκαν την στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Όλα τα υπόλοιπα χημικά στοιχεία γεννήθηκαν στο εσωτερικό των άστρων, στις θερμοπυρηνικές τους αντιδράσεις και στις επιθανάτιες αστρικές τους εκρήξεις. Οπότε εάν κόψτε κάποιο λουλούδι, ή αν δοκιμάσετε ένα φρούτο, ή αν χαϊδέψετε το πρόσωπό σας, ακουμπάτε κάποιο άστρο. Γιατί όλα αυτά, κι οτιδήποτε άλλο υπάρχει γύρω μας, είναι κομμάτια κάποιου άστρου.
Ο Ήλιος μας, η Γη μας και τα πάντα πάνω της δημιουργήθηκαν από αστροϋλικά που εκτοξεύθηκαν πριν από δισεκατομμύρια χρόνια από κάποια καταστρεφόμενη αστρική έκρηξη σουπερνόβα. Όλη η ύλη στα σώματά μας (εκτός φυσικά από το υδρογόνο) φτιάχτηκε στην «κόλαση» τέτοιων αστρικών θανάτων. Είμαστε δηλαδή αστράνθρωποι που δημιουργηθήκαμε από χημικά στοιχεία φτιαγμένα στις θανατηφόρες εκρήξεις υπεργιγάντιων άστρων. Χωρίς τις εκρήξεις των σουπερνόβα δεν θα υπήρχαν πλανήτες και δορυφόροι. Χωρίς τις σουπερνόβα δεν θα υπήρχε η Γη, δεν θα υπήρχαν βράχια και βότσαλα, δεν θα υπήρχαν φυτά και ζώα. Χωρίς τις εκρήξεις των σουπερνόβα, δεν θα υπήρχε ο άνθρωπος. Γι’ αυτό λεω ότι είμαστε όλοι μας αστρόσκονη.
Ως επίτιμος διευθυντής του Πλανητάριου τι έχετε να θυμηθείτε ως ένα πολύ σημαντικό γεγονός και σταθμό στη πορεία σας και το έργο σας;
Το έργο που πετύχαμε στο Πλανητάριο, οι συνεργάτες μου κι εγώ. Υπολογίζω ότι το γνώρισαν άμεσα περίπου 9 με 10 εκατομμύρια επισκέπτες. Ενώ έμμεσα από τις τηλεοπτικές μας δραστηριότητες, τα βιβλία, τα άρθρα και τις συνεντεύξεις (καλή ώρα) πρέπει να ενημερώθηκαν πολύ περισσότεροι. Συνηθίζω μάλιστα να χωρίζω την διαδρομή μας αυτή σε τέσσερις σημαντικές περιόδους. Στην πρώτη μας δεκαετία δώσαμε έμφαση στη βελτίωση των τεχνολογικών μας δυνατοτήτων. Το Πλανητάριο απέκτησε αυτοματισμούς, μεγαλύτερη οπτικοακουστική δύναμη, και εκατοντάδες διαφορετικά οπτικά εφέ, για να γίνουν οι παραστάσεις μας πιο θεαματικές.
Στη δεύτερη δεκαετία του 1980 δημιουργήσαμε σειρές 500 συνολικά εκπομπών για την δημόσια τηλεόραση με θέμα την επιστήμη και στόχο τη «μαζική ψυχαγωγική επιμόρφωση». Ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, προσπαθήσαμε να κάνουμε μια πιο ουσιαστική παρέμβαση στην κοινωνία. Με εκατοντάδες άρθρα σε εφημερίδες (Ελευθεροτυπία, Έθνος κ.λπ.) και σε περιοδικά (Γεόραμα, Γεωτρόπιο, Ερευνητές κ.λπ.). Σαν στόχο είχαν τη διάχυση της επιστήμης ευρύτερα. Τέλος μετά το 2003, στο καινούργιο Ψηφιακό Πλανητάριο και χάρη στις δυνατότητες που μας παρέχουν οι νέες τεχνολογίες, οι παραστάσεις μας απογειώθηκαν. Μπορούσαμε επιτέλους να δείξουμε πράγματα που παλαιότερα ούτε καν φανταζόμασταν ότι θα μπορούσαμε κάποτε να τα παρουσιάσουμε. Επεκτείνοντας έτσι τις δυνατότητες παρέμβασής μας στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αφού οποιαδήποτε αστρονομική έννοια είναι πλέον δυνατό να παρουσιαστεί με εύκολο και κατανοητό τρόπο στο ευρύ κοινό.
Υπάρχουν αστερισμοί στο ζωδιακό κύκλο που να επηρεάζουν μια εποχή περισσότερο από άλλους;
Κανένας αστερισμός και κανένα ζώδιο δεν επηρεάζει είτε τις εποχές της Γης είτε οτιδήποτε άλλο πάνω στον πλανήτη μας. Οι διάφορες αστρολογικές δοξασίες δεν είναι παρά «φύκια για μεταξωτές κορδέλες»! Σε τελική ανάλυση το βασικό σημείο που πρέπει να γνωρίζει κανείς σχετικά με τις αστρολογικές δοξασίες είναι ένα. Τα προβλήματα που καθένας από εμάς έχει δεν λύνονται «δια μαγείας» ή με «από μηχανής θεούς». Γιατί απλούστατα τα άστρα, οι πλανήτες και τα ζώδια δεν επηρεάζουν στο παραμικρό τη ζωή μας και τη μοίρα μας.
Στο πλαισιο της παρουσίασης του βιβλίου του στον Ιανό ο κύριος Σιμόπουλος δέχθηκε τιμητική διάκριση από το World Philosophical Forum για το σύνολο του έργου του. Στη φωτογραφία διακρίνουμε τον υπεύθυνο Δημοσίων Σχέσεων Γεώργιο Σαράφογλου με τη Γενική γραμματέα Μαρία Ρετάλη.
Ο Διονύσης Σιμόπουλος μιλάει στην AthensUpdate.gr
ΔΙΟΝΥΣΗΣ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ: ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι αστροφυσικός, επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανητάριου. Άρχισε την καριέρα του το 1967 και χρημάτισε Διευθυντής Πλανητάριου στις ΗΠΑ για μία τετραετία. Και στην Ελλάδα επί 41 χρόνια. Έχει συγγράψει 31 εκλαϊκευμένα βιβλία αστρονομίας, εκατοντάδες σενάρια επιστημονικής επιμόρφωσης για την τηλεόραση και το Πλανητάριο. Έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες άρθρα και μελέτες του σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά και εφημερίδες. Κι έχει δώσει εκατοντάδες διαλέξεις σ’ ολόκληρη τη χώρα. Χρημάτισε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Αστρονομική Εκπαίδευση επί 8 χρόνια. Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων επί 30 χρόνια. Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πλανηταρίων επί 30 χρόνια. Εταίρος (Fellow) της Astronomical Society και τακτικό μέλος πολλών άλλων διεθνών επιστημονικών οργανώσεων Royal.
Για την συνεισφορά του στη διεθνή αστρονομική εκπαίδευση το 1996 έλαβε την ανώτατη τιμητική διάκριση «IPS Service Award» της Διεθνούς Εταιρείας Πλανηταρίων. Και το 2006 το παράσημο του «Ακαδημαϊκού Φοίνικα» από την Γαλλική Δημοκρατία. Στη χώρα μας η Ένωση Ελλήνων Φυσικών τον βράβευσε το 2012 ως «θεμελιωτή της εκλαΐκευσης του επιστημονικού λόγου στην Ελλάδα». Ενώ το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων τον τίμησε το 2018 με το ανώτατο παράσημο του «Αργυρού Φοίνικα». Το 2015 η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε «για τη συνολική του προσφορά στην εκλαΐκευση και διάδοση της Αστρονομίας και των επιστημών του Διαστήματος». Τα τελευταία 52 χρόνια είναι παντρεμένος με την Κάρεν-Λουίζα Πήτερσον με την οποία απέκτησε μία κόρη, δύο γιους και πέντε εγγονές!
