Η Οικονομία κατά τους Αριστοτέλη και Ξενοφώντα

Βασίλειος Γκίκας, Ακαδημαϊκός

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ο Σύγχρονος Πολιτισμός είναι το αποτέλεσμα μίας μακράς ιστορικής πορείας. Από την 4η
χιλιετία π. Χ. στην Ανατολή διαμορφώθηκαν κι εξελίχθηκαν οι πρώτοι μεγάλοι Πολιτισμοί που
έθεσαν τις βάσεις γιά την Ανθρώπινη Πρόοδο. Οι Αρχαίοι Ανατολικοί Λαοί, όπως Αιγύπτιοι,
λαοί της Μεσοποταμίας, Φοίνικες, Πέρσες κλπ. εξελίχθηκαν σε Οργανωμένες Κοινωνίες. Η
εξέλιξη αυτή επιτεύχθηκε με την καλλιέργεια της γης και την παραγωγή Πλεονάσματος
Αγαθών και με την Ανάπτυξη της Βιοτεχνίας, του Εμπορίου και την Οργάνωση της Διοίκησης.
Η κοινωνική διαστρωμάτωση κι η οργάνωση των Κρατών τους προσδιόρισε την οικονομική και
πολιτιστική εξέλιξη των περιοχών της Ανατολής. Οι καθημερινές εμπειρίες κι ο εργασιακός
μόχθος οδήγησαν στην ανακάλυψη μέσων και στην εφεύρεση τεχνικών που βελτίωσαν και
προήγαγαν τις συνθήκες ζωής αυτών των Λαών. Ορισμένα από τα σημαντικά επιτεύγματά τους,
όπως ο υπολογισμός των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, η βελτίωση του τρόπου καλλιέργειας με
τη χρήση μεταλλικών εργαλείων, η τελειοποίηση του αρότρου, η ανακάλυψη του τροχού, η
επινόηση ορισμένων μέτρων και των πρώτων Νομισμάτων γιά τη διευκόλυνση των Εμπορικών
Συναλλαγών, συνέβαλαν καθοριστικά στην εξέλιξη του Πολιτισμού.
Η Οικονομική Σκέψη παρουσιάζεται στην Αρχαία Ελλάδα, όπου στο πλαίσιο της καλής
Διαχείρισης του Οίκου, δηλαδή της Περιουσίας και των Εισοδημάτων, γίνεται η προσπάθεια
μίας συνολικής Οικονομικής Θεώρησης που να εξετάζει τη λειτουργία της Οικονομίας, της
Κοινωνίας και της Πολιτείας στο σύνολό της. Στην Αρχαία Ελλάδα, η Οικονομία ήταν ενταγμένη
στο σύνολο των Κοινωνικοπολιτικών Λειτουργιών της Πόλης-Κράτους και γι’ αυτό θεωρούνταν
μέρος της συνολικής Διαχείρισης των Υποθέσεων της Πόλης. Σημαντικοί Στοχαστές
Οικονομικών Ζητημάτων είναι ο Ξενοφών κι ο Αριστοτέλης, καθότι, γιά την εποχή τους,
υπήρξαν αρκετά Καινοτόμοι, εισάγοντας γιά πρώτη φορά Οικονομικούς Όρους και διαδικασίες
που επρόκειτο να θεμελιωθούν και να καθιερωθούν αργότερα από Σύγχρονους Κλασικούς
Οικονομολόγους.
Ο Αριστοτέλης (384 – 322 π. Χ) είναι Θεωρητικός της Οικονομίας, διότι οι οικονομικές έννοιες
που διατύπωσε χρησιμοποιούνται ως σήμερα. Στο έργο του “Πολιτικά” [Σύγγραμμα του
Αριστοτέλη, σε 8 βιβλία, με θέμα την Επιστήμη της Πολιτικής Ζωής. Το θέμα προσεγγίζεται από
την άποψη της Πόλης – Πολιτείας, θεωρώντας πως είναι εκείνη που συντελεί στην πληρέστερη
ζωή του Πολίτη], διακρίνει 3 Οικονομικά Συστήματα: 1) την Κοινοκτημοσύνη, β) την Ιδιωτική
Οικονομία & 3) τη Μεικτή Οικονομία. Κατ’ αυτόν, μέχρι έναν βαθμό, πρέπει να υπάρχει
Κοινοκτημοσύνη, γενικώς όμως ισχύει η Ατομική Ιδιοκτησία. Είναι απερίγραπτο το πόση
ευχαρίστηση προκαλεί σε κάποιον η σκέψη ότι κάτι του ανήκει.
Είναι φυσικό ν΄ αγαπά κάποιος τον εαυτό του, δεν είναι μάταιο. Δίκαια όμως κατακρίνεται κι η
Φιλαυτία. Φιλαυτία δεν είναι ν’ αγαπάμε τον εαυτό μας, αλλά να τον αγαπάμε πολύ
περισσότερο από όσο πρέπει. Το ίδιο ισχύει και γιά τον Φιλοχρήματο, μιάς κι όλοι οι
Άνθρωποι αγαπούν τα Χρήματα. Είναι όμως γλυκύτερη η απόλαυση, η καλοσύνη κι η βοήθεια
προς τους Φίλους ή τους φιλοξενούμενους ή τους συντρόφους. Τούτο όμως συμβαίνει μόνο
όταν υπάρχει Ιδιοκτησία. Στην Κοινοκτημοσύνη δεν μπορεί κάποιος να δείξει γενναιοδωρία
ούτε μπορεί να προχωρήσει σε γενναιόδωρες πράξεις. Η γενναιοδωρία εκδηλώνεται μόνο στη
Χρήση της Περιουσίας.
Επιπλέον, χρησιμοποίησε γιά το Εμπόρευμα τις έννοιες Χρηστική κι Ανταλλακτική Αξία.
Εξέφρασε την άποψη ότι το Χρήμα μπορεί να γίνει Μέσο Ανταλλαγής, παράλληλα
πραγματοποίησε μία καινοτόμα αλλαγή στην Οικονομική Σκέψη, συνδέοντας τη μορφή των
Παραγωγικών Σχέσεων με το επίπεδο ανάπτυξης των Μέσων Παραγωγής. Η Σχέση των Μέσων
Παραγωγής(ανάπτυξη εργαλείων, μηχανών και τεχνικών μέσων με τις οποίες
πραγματοποιείται η Παραγωγική Ανάπτυξη) και Παραγωγικών Σχέσεων (συνθήκες ζωής κι
Εργασίας), διατυπώθηκε γιά πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη κι υιοθετήθηκε από Κοινωνικούς
Μελετητές κι Οικονομολόγους.
Το Οικονομικό Μοντέλο γιά την αντιμετώπιση των Σύγχρονων Οικονομικών Προβλημάτων
παγκοσμίως ας βασίζεται στις Αρχές της Ηθικής Φιλοσοφίας του Αριστοτέλη, όπως αυτή
εκτίθεται στις ηθικές του Πραγματείες, Ηθικά Νικομάχεια κι Ηθικά Ευδήμεια.
Κατά Αριστοτέλη ότι υπάρχει κάτι μοναδικό, όσον αφορά την ανθρώπινη ικανότητα γιά τη
στοχοθεσία, ενώ οι συμπεριφορικές ικανότητες, οι οποίες είναι αποτέλεσμα αντανακλαστικών
ή Συστηματικής Μάθησης, είναι κοινές με τα ζώα. Κατά τη Θεωρία του Αριστοτέλη, η
Ευδαιμονία εξαρτάται από τον συνδυασμό δύο παραγόντων και συγκεκριμένα των συνθηκών
ζωής, όπως ο Πλούτος, η Υγεία, η Φιλία, η Οικογένεια και των προσωπικών χαρακτηριστικών,
όπως οι Αρετές κι η Προσωπικότητα.
Με μία σύνθεση των Θεωριών του Αριστοτέλη, της Θετικής Ψυχολογίας και της Οικονομίας, ο
βασικός Στόχος της Οικονομικής Επιστήμης θα πρέπει να είναι η επίτευξη της Ευδαιμονίας και
της Ευημερίας στη ζωή των Ανθρώπων, ως Μελών της Κοινωνίας. Γιά να τεθεί η Ευδαιμονία
στο επίκεντρο της Οικονομικής και Δημόσιας Πολιτικής απαιτείται ένα πλαίσιο που θα
υπολογίσει την Ευδαιμονία και θα τη συσχετίσει με επιλογές ζωής, τους τρόπους με τους
οποίους μπορούν να επιτευχθούν οι Στόχοι. Η Ευδαιμονία αφορά μία ζωή που βιώνεται πάνω
σε Αρετές και μιά Ενάρετη Ζωή δεν απορρίπτει την αναζήτηση της Ευχαρίστησης, αλλά ζητά
την επιδίωξη της Απόλαυσης με μετριοφροσύνη, καθοδηγούμενη από την Αρετή της
Εγκράτειας.
Ο Ξενοφών γεννήθηκε στην Αθήνα μεταξύ του 431 και 429 π. Χ στον Δήμο Ερχειάς της Αττικής,
από πλούσιους Γονείς, τον Γρύλλο και τη Διοδώρα, που ανήκαν στην Αριστοκρατική Τάξη.
Έλαβε ολοκληρωμένη μόρφωση και σε όλη του τη ζωή διατήρησε την αγάπη του γιά τ’ άλογα
και γιά την Οργάνωση και Διαχείριση ενός Αγροκτήματος. Υπηρέτησε στο Σώμα των Ιππέων κι
υπήρξε Μαθητής του Σωκράτη. Η αγάπη κι ο θαυμασμός που έτρεφε γιά τον Δάσκαλό του δεν
τον έστρεψαν στην άσκηση της Φιλοσοφίας, περισσότερο τον τράβηξαν ο Πρακτικός Βίος κι η
δραστήρια και συχνά γεμάτη περιπέτειες ζωή.
Ο Ξενοφών ήταν στις Ιδέες του Αριστοκρατικός και θαύμαζε το Πολιτικό, Κοινωνικό και
Στρατιωτικό Σύστημα της Σπάρτης, γι’ αυτό εξορίστηκε και θεωρήθηκε Προδότης της Πατρίδας
του, την οποία όμως δεν ξέχασε και παρακολουθούσε τη μοίρα της, όπως φαίνεται από τα
έργα του. Υπήρξε από τους πιό πολυγράφους Αρχαίους Συγγραφείς. Τα έργα του, όσα
σώθηκαν, είναι πολλά και με ποικίλο περιεχόμενο. Δεν είναι εύκολη η ειδολογική ούτε η
χρονολογική κατάταξη των έργων του. Ορισμένα από αυτά συνδυάζουν γνωρίσματα διαφόρων
φιλολογικών ειδών. Τα έργα του χωρίζονται σε 3 Ειδολογικές Ομάδες:
Α) Ιστορικά α) ΚΥΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ: Το έργο αυτό σ’ 7 βιβλία είναι απομνημονευματογραφικό, στο
οποίο εξιστορείται η Εκστρατεία του Κύρου εναντίον του αδερφού του, Βασιλιά Αρταξέρξη Β’
κι η επιστροφή των Μυρίων, 10.000, Ελλήνων Μισθοφόρων, ύστερα από περιπετειώδεις
περιπλανήσεις τους στον Εύξεινο Πόντο. β) ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Πρόκειται γιά τα γεγονότα που
καλύπτουν την χρονική περίοδο από το 411 – 362 π. Χ. Περιλαμβάνει 7 βιβλία. γ) ΚΥΡΟΥ
ΠΑΙΔΕΙΑ: Το έργο αποτελείται από 8 βιβλία, όπου γίνεται λόγος γιά την Αγωγή και την Ιστορία
του Κύρου του Πρεσβύτερου. Δεν περιγράφει τον Κύρο ως Ιστορικό Πρόσωπο, αλλά ως
ιδανικό Βασιλιά, με σκοπό να προβάλλει τις ηθικές και πολιτικές του απόψεις. & δ)
ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ: Πρόκειται γιά ιστορική βιογραφία του Αγησίλαου, Βασιλιά της Σπάρτης, που
υπήρξε είδωλο του Ξενοφώντα. Ορισμένοι θεωρούν αυτό το έργο Εγκώμιο, διότι αποτελεί
έναν Ύμνο προς τον Βασιλιά Αγησίλαο, που τόσο θαύμαζε.
Β) ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ – ΠΟΛΙΤΙΚΑ: α) ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, σε 4 βιβλία. Στο έργο αυτό περιέχονται
Σωκρατικοί Διάλογοι και διάφορα επεισόδια σχετικά με τον Σωκράτη, τον οποίο ο Ξενοφών
θαύμαζε κι επιχειρεί ν’ ανατρέψει τις Κατηγορίες που είχαν απαγγελθεί εναντίον του
Δασκάλου του. β) ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ: Είναι ένα έργο που έχει διαφορετική εκδοχή από την
Απολογία του Πλάτωνα. Ένα μέρος του Συγγράμματος περιλαμβάνει Λόγους του Σωκράτη πριν
και μετά την καταδίκη του, ενώ περιέχονται κι ενδιαφέρουσες διηγήσεις γιά τη στάση που
κράτησε ο Φιλόσοφος πριν και μετά από τη Δίκη. γ) ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ: Σε αυτό περιγράφεται ένα
γλέντι στο αρχοντικό του Καλλία, γνωστός κι από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα. Στη Συζήτηση,
με κύριο Ομιλητή τον Σωκράτη, προβάλλονται απόψεις γιά την Ομορφιά και τον Έρωτα. δ)
ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ: Σε αυτό του το Σύγγραμμα ο Συγγραφέας προβάλλει το
Σπαρτιατικό Πολίτευμα κι εξαίρει τους Θεσμούς της Σπάρτης. & ε) ΙΕΡΩΝ: Πρόκειται γιά ένα
έργο σε διαλογική μορφή, στο οποίο παρουσιάζεται ο Ποιητής Σιμωνίδης να μιλά με τον
Ιέρωνα, Τύραννο των Συρακουσών, γιά θέματα που αφορούσαν τις δυνατότητες του Μονάρχη
και τη διαφορά στη ζωή του και σ’ έναν Πολίτη.
Γ) ΤΕΧΝΙΚΑ – ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ α) ΙΠΠΑΡΧΙΚΟΣ: Στο Σύγγραμμα αυτό παρέχονται γνώσεις απαραίτητες
γιά τον Αρχηγό του Ιππικού. β) ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΟΣ: Περιέχει ποικίλες πληροφορίες, που αφορούν
την Τέχνη του Κυνηγιού. γ) ΠΕΡΙ ΙΠΠΙΚΗΣ: Εδώ βρίσκουμε Οδηγίες γιά την καλύτερη
περιποίηση και χρησιμοποίηση των ίππων. δ) ΠΟΡΟΙ Ή ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΟΔΩΝ: Ο Ξενοφώντας με τη
συγγραφή αυτής της Πραγματείας εισηγείται ένα Δημοσιονομικό Πρόγραμμα γιά την
ανόρθωση των Δημόσιων Εσόδων των Αθηνών, που είχαν πληγεί κι από την ατυχή έκβαση του
Συμμαχικού Πολέμου (357 – 355 π.Χ.). Στην εισαγωγική παράγραφο ο Συγγραφέας δήλωσε την
πρόθεσή του να εξετάσει κατά πόσο ήταν εφικτή η Αυτάρκεια της Αθήνας, ώστε να παύσουν οι
Αθηναίοι Πολιτικοί Αρχηγοί ν’ αδικούν τις υπόλοιπες πόλεις, επικαλούμενοι την έλλειψή της.
Γιά την επιτυχία αυτού του Οικονομικού Προγράμματος έκρινε απαραίτητη την υιοθέτηση
μιάς Ειρηνικής Πολιτικής, η οποία θα εξωθούσε τους υπόλοιπους Έλληνες να εμπιστεύονται
πλέον τους Αθηναίους και να επιδιώκουν τη Φιλία τους. Προτείνει τρόπους γιά την
εξυγίανση των Οικονομικών του Κράτους της Αθήνας στα μέσα του 4ου π. Χ αιώνα.
Προκειμένου να βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση της Αθήνας (ΞΕΝ Πορ 1.2–1.8), ο
Ξενοφώντας διατύπωσε συγκεκριμένες Προτάσεις γιά την καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση των
Πλουτοπαραγωγικών Πηγών της Αττικής. & ε) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ: Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ, ως Λόγος του
Ξενοφώντα, όπως αναφέρθηκε και στα έργα του, πρόκειται γιά μία Πραγματεία που εκθέτει
τις Σκέψεις και τις Ιδέες του γιά την άριστη Διοίκηση του Οίκου.
Ο όρος Οικονομία κι οι συναφείς όροι Οικονόμος, οικονομείν, οικονομικός και το επίρρημα
οικονομικώς, που αποτελούν ετυμολογικά συγγενείς λέξεις, είναι μοναδικοί στα παγκόσμια
ετυμολογικά λεξικά, η προέλευση κι εξέλιξη της σημασίας τους έχει αποτελέσει κατά το
παρελθόν αντικείμενο μελέτης και συστηματικής σπουδής. Ο όρος Οικονομικός προέρχεται
από τα: Οίκος και νέμω. Ο Οίκος είναι μιά έννοια που δημιουργήθηκε στην Αρχαιότητα, κατά
την Ομηρική Εποχή (1.100 – 750 π. Χ.). Αυτή η έννοια είναι ευρύτερη από αυτή της Οικογένειας.
Ο Οίκος δεν αποτελούσε απλώς μιά Ομάδα Ατόμων που συνδέονταν με δεσμούς αίματος ή
γάμου (Πυρηνική Οικογένεια) ούτε ένα σύνολο Ατόμων που είχαν κοινή καταγωγή (το σύνολο
των Συγγενών – Γένος), αλλά αποτελούσε μία μικρή Ομάδα Παραγωγής και Κατανάλωσης
Αγαθών, η οποία αποτελούνταν από τα Μέλη μιάς Οικογένειας κι άλλα Άτομα -είτε
Ελεύθερους είτε Δούλους-, που οικονομικά εξαρτιόνταν από την Οικογένεια.
Όλα τα Μέλη του Οίκου, ακόμα κι ο Επικεφαλής και τα Συγγενικά του Πρόσωπα, συμμετείχαν
στις Παραγωγικές Διαδικασίες και στην Κατανάλωση των Παραγόμενων Αγαθών, καθώς όλοι
οι Οίκοι επιδίωκαν την Αυτάρκειά τους. Έτσι, στην έννοια του Οίκου περιλαμβάνονταν κι όλα
τα Περιουσιακά Στοιχεία( π. χ. η γη, τα κτίρια, τα ζώα, τα Γεωργικά και Κτηνοτροφικά Προϊόντα,
ο Εξοπλισμός κ.λ.π.), που εξασφάλιζαν την επιβίωση των Μελών του Οίκου. Το ρήμα νέμω με
τη σημασία: κατέχω (ένα πράγμα) κι απολαμβάνω τα Ωφελήματα που μου προσφέρει, στη
σύνθεσή του με τον Οίκο σημαίνει: διοικώ, κυβερνώ το Σπίτι, το Νοικοκυριό κι ό,τι άλλο
αναφέρθηκε στην έννοια του Οίκου. Η Συγγραφή του έργου τοποθετείται μετά τη Μάχη στα
Κούναξα 401 π.Χ. (Οικον. 4.18).
Το έργο αυτό κατατάσσεται σ’ αυτήν την κατηγορία λόγω του πρακτικού και διδακτικού του
περιεχομένου, όμως θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα Φιλοσοφικό Σύγγραμμα του
Ξενοφώντα, επειδή εμφανίζεται ο Σωκράτης ως Συνομιλητής. Ο Ισχόμαχος, ένας εύπορος
Μεγαλοκτηματίας, εκθέτει στον Σωκράτη τις απόψεις του γιά τη Διαχείριση του Νοικοκυριού
και του Αγροκτήματος. Ο Οικονομικός είναι Πραγματεία του Ξενοφώντα πάνω στη Διαχείριση
ενός Νοικοκυριού (Τέχνη της Οικιακής Διοίκησης) κι ενός κτήματος, με τη μορφή κυρίως ενός
Διαλόγου ανάμεσα στον Σωκράτη και στον Κριτόβουλο, γιό του Κρίτωνα. Στην αρχή του
Οικονομικού παρουσιάζονται ο Σωκράτης κι ο Κριτόβουλος να συζητούν γιά την έννοια του
Πλούτου, που την ταυτίζουν με τη Χρησιμότητα και την Ευημερία, όχι μόνο στα καθαυτά
υπάρχοντα.
Ο Σωκράτης λέει στον Κριτόβουλο πως ο Κύρος έδειξε στον Λύσανδρο τον βασιλικό κήπο των
Σάρδεων, όταν κάποτε ο τελευταίος πήγε φέρνοντάς του τα δώρα των Συμμάχων. Ο
Λύσανδρος τον θαύμασε επειδή τα δένδρα ήταν ωραία, σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους, οι
στοίχοι όρθιοι, τα πάντα καλοφτιαγμένα, σε σωστή διάταξη κι όλα αυτά μέσα στις ευωδιές του
κήπου. Είπε τότε ότι εκπλήσσεται γιά την ομορφιά του κήπου, ακόμα και γιά εκείνον που
μέτρησε και τακτοποίησε τα διάφορα μέρη του. Όταν το άκουσε αυτό ο Κύρος χάρηκε κι είπε
στον ξένο ότι ο ίδιος είχε μετρήσει και τακτοποιήσει τα πάντα κι είχε φυτέψει μάλιστα μερικά
δένδρα. (Οικον. 15 κ. εξ.).
Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα η καλλιέργεια της γης είναι ευχαρίστηση και συνάμα Πλουτισμός
της Οικιακής Περιουσίας κι άσκηση του σώματος, με σκοπό την επιτυχή εκτέλεση κάθε έργου
που ταιριάζει στους Ελεύθερους Πολίτες.
Το έργο διαφωτίζει τις προτιμήσεις και τις επιδιώξεις του Ξενοφώντα, στην Αγροτική Επιστήμη
της εποχής του και στις Σχέσεις οι οποίες, κατά τη γνώμη του, θα έπρεπε να επικρατούν
ανάμεσα σ’ έναν Άντρα και στη Σύζυγό του. (Οικον. 8.21). Από το έβδομο Κεφάλαιο και μετά ο
Σωκράτης ανακοινώνει στον Κριτόβουλο το περιεχόμενο κάποιας συζήτησης την οποία έκαμε
κάποτε με τον Αθηναίο Ισχόμαχο, που είχε πριν λίγο νυμφευθεί και περιέγραψε στον
Φιλόσοφο διεξοδικά και με ειλικρίνεια τον χαρακτήρα και τις συνθήκες της Οικογενειακής του
Ζωής. Η Γυναίκα στο σπίτι είναι ότι ακριβώς η Βασίλισσα των μελισσών στην κυψέλη (Οικον.
8.3): μοιράζει κατάλληλα όσα πρέπει να δαπανηθούν, φυλάει όπως πρέπει τα περισσεύματα,
φροντίζει γιά την κατασκευή εδυμάτων κι άξιος Κύριος είναι εκείνος που πηγαίνει στον τόπο
της Εργασίας και εμπνέει ζήλο γιά την Εργασία και διάθεση γιά φιλότιμη άμιλλα (καὶ ἵππος ὡς
ἐπὶ τὸ πολὺ ἂν κακουργῇ, τὸν ἱππέα κακίζομεν).Κεφάλαιο 3.11|(Οικον. 3.11).
Στον Οικονομικό αναπτύσσεται γιά πρώτη φορά μεθοδικά και συστηματικά η αντίληψη που
θεωρεί βάση κάθε άρτιου Πολιτισμού κατά κύριο λόγο τη Γεωργία. Ο Ξενοφών αναφέρεται και
στην ασχολία των Ανδρών στη Γεωργία κ’ ιδιαίτερα ασχολείται με την άμπελο και την ελιά, που
αργότερα ο Βιργίλιος έγραψε τα Γεωργικά του. Ο Σωκράτης λέει πως οι Επιστήμες, που
ονομάζονται Βαναυσικές, έχουν κακή φήμη ιδιαίτερα στους ευπόλεμους Λαούς, στους Φίλους
κακοί, ακόμα και στους πατεράδες (ταις πατράσιν αλεξήτορες), είναι απωθητικές, γιά να
συνεχίσουν τα παιδιά τους (Οικον. 4.2). Στη συνέχεια προτείνει τη Γεωργία ως καλύτερη
επαγγελματική απασχόληση και γιά να περιβάλλει το ενδιαφέρον του γιά τη Γεωργία με το
κύρος κάποιας υψηλής Κοινωνικής Αναγκαιότητας, φέρνει παράδειγμα τον Βασιλιά των
Περσών, που μαζί με την Πολιτική Τέχνη φρόντιζε ιδιαίτερα και τη Γεωργία. Ο Μισέλ Φουκώ
αφιέρωσε ένα τμήμα του Οικονομικού στο έργο του: η Ιστορία της Σεξουαλικότητας, ενώ ο Λέο
Στράους ασχολήθηκε εκτενέστερα.
Η χρονολόγηση των έργων στηρίζεται κυρίως σ’ εσωτερικές μαρτυρίες και στην προσεκτική
μελέτη του ύφους του. Είναι πιθανόν να προηγήθηκαν τα ιστορικά έργα του, επειδή τα
βιώματά του από την ενεργό δράση του ήταν πιό έντονα, ακολούθησαν τα Φιλοσοφικά –
Πολιτικά, αφού είχε συναντήσει πολλούς Σωκρατικούς, οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει την
Αθήνα μετά την καταδίκη του Δασκάλου τους. Τελευταία πρέπει να γράφτηκαν τα Διδακτικά
Θέματα, που αναφέρονται σε τεχνικά θέματα και Θεσμούς. Ο Ξενοφών είχε ως πρότυπα δυό
ιστορικές μορφές: τον Σωκράτη, που σε όλη του τη ζωή τον συγκινούσε με τις παραινέσεις και
το παράδειγμά του και τον Αγησίλαο, ο οποίος διακρινόταν γιά τα ηγετικά του προσόντα και
την απλότητα της συμπεριφοράς του.
Οι Ιδέες που είχε ο Ξενοφών γιά την Πολιτική και την Ηθική διακρίνονται στον τρόπο που
προβάλλει τις απόψεις της εποχής του γιά θέματα της καθημερινής ζωής, γιά τη συμπεριφορά,
την Αγωγή και γενικότερα τους Θεσμούς. Σε όλη του τη ζωή έμεινε πιστός στις Ιδέες του και σε
υψηλές Αξίες. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι το εξής: παρότι αντιπαθούσε τις ακρότητες και τα
μειονεκτήματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, περιγράφει με έντιμο τρόπο τις αγριότητες του
Καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων και καταδικάζει την αυθαιρεσία της Εξουσίας τους.
Το ύφος του Ξενοφώντα είναι απλό κι ανεπιτήδευτο, ο Λόγος του ομαλός , σαφής κι εύληπτος.
Η αναγνώριση της συγγραφικής του ικανότητας ξεκίνησε κυρίως από τους Ελληνιστικούς
Χρόνους. Οι Φιλόλογοι της Αλεξανδρινής Εποχής τον είχαν κατατάξει μαζί με τους μεγάλους
προκατόχους του, Ηρόδοτο και Θουκυδίδη. Θεωρήθηκε Πρότυπο της Αττικής Διαλέκτου, όσον
αφορά τη γλώσσα του, αν κι αυτή δεν ήταν πάντα καθαρή Αττική, διότι περιέχει αρκετά
στοιχεία από την παλαιότερη Ελληνική, καθώς κι άλλα, που προμηνύουν την Κοινή.

Post Author: athensupdategr

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *