Η μεγαλειώδης Μάχη της Ματαράγκας

Βασιλική Αποστολίδη

Δασκάλα

Πρόεδρος Τοπικής Κοινότητας Πύργου Ιθώμης

Μέλος της Διεθνούς Εταιρίας της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας

Ενενήντα χιλιόμετρα βορειοδυτικά των Θερμοπυλών βρίσκεται η Κοινότης Ματαράγκα της Καρδίτσης. Τώρα ποία η σχέσις των δύο αυτών περιοχών της Ελλάδος θα το διαπιστώσουμε στο κείμενο που ακολουθεί. Και στις δύο περιπτώσεις ολιγάριθμοι Έλληνες στρατιώτες κατόρθωσαν να κατατροπώσουν πολυάριθμους πάνοπλους εχθρούς.

27 Ιανουαρίου του 1878. Τα ελληνικά στρατεύματα ετοιμάζονταν να αποχωρήσουν από την Θεσσαλία κατόπιν εκβιαστικής παρεμβάσεως των Άγγλων. Όμως, μια ομάδα 20 Υπαξιωματικών με αρχηγό τον Επιλοχία Δημήτριο Τερτίπη βγήκε από τις γραμμές και αρνήθηκε να αποχωρήσει, δηλώνοντας με θάρρος: «Θα μείνωμεν ενταύθα ίνα υπερασπισθώμεν τους αδελφούς μας, τους κατοίκους, από την εκδίκησιν και την μάχαιραν των Τούρκων». Τους ακολούθησαν 150 στρατιώτες. Την επομένη ημέρα ο Γεώργιος Λάιος με 96 στρατιώτες, φίλος του Δημητρίου Τερτίπη, ενώθηκε μαζί του. Η κίνησή τους αυτή εθεωρήθη από το επίσημο ελληνικό κράτος λιποταξία.

Οι δυνάμεις των εμπολέμων

Οι τουρκική δύναμη αποτελούνταν από 4.500 πεζικάριους, 600 ιππείς και τέσσερα ορεινά τηλεβόλα, με αρχιστράτηγο τον Χασάν Πασά της Καρδίτσης. Ξημερώματα της 21ης Μαρτίου 1878 οδήγησαν τις δυνάμεις αυτές στην ευρύτερη περιοχή της Ματαράγκας, με στόχο τον αιφνιδιασμό και την εξόντωση των επαναστατημένων Ελλήνων. Στη Ματαράγκα βρίσκονται 40 άντρες υπό τον λοχία Λάζο. Στον Πύργο Ματαράγκας βρίσκονται οι Δημήτριος Τερτίπης και Γεώργιος Λάιος, με το Σώμα των Υπαξιωματικών και των εθελοντών. Στην Κυψέλη βρίσκεται ο Δ. Σούτσος, με μικρή δύναμη, ενώ στο Μοσχολούρι διανυκτερεύει ο αρχηγός Κωνσταντίνος Ισχόμαχος. Συνολικά οι Έλληνες διαθέτουν δύναμη περίπου 800 αντρών εξαπλωμένη σε ευρύτατο μέτωπο, μέσα στον κάμπο.

Η μάχη

Η φοβερή μάχη άρχισε στις 5 το πρωί της 21ης Μαρτίου του 1878. Αμέσως ο Αρχηγός παρέταξε τα τμήματα του σε επίκαιρα σημεία. Στέλνει τον Κοντογιάννη με το σώμα του για ενίσχυση της Ματαράγκας, τον Σισμάνη να καταλάβει τη γέφυρα του Μοσχολουρίου, τον Καλαμαρά στο χωριό Καρποχώρι και ο ίδιος, με μια διμοιρία στρατιωτών, 40 εθελοντές και 11 γενναίους Χαλκιδιώτες, εγκαθιστά το αρχηγείο του στον Μογγολίνο λόφο, δίπλα στην Πετρομαγούλα.
Ο επιλοχίας Δημ. Τερτίπης, με 18 άντρες, καταλαμβάνει τη γέφυρα του Αμπάζ Αγά, θέση επίκαιρη αλλά τελείως ανοχύρωτη, σαν άλλος Αθανάσιος Διάκος, για να ανακόψει την προέλαση του τουρκικού στρατού, που ερχόταν από την Καρδίτσα, και να παρεμποδίζει τις βολές των τηλεβόλων. Ο λοχίας Γεώργιος Λάιος καταλαμβάνει το λόφο της Πετρομαγούλας και αναλαμβάνει την υπεράσπιση του, ως άλλος Λεωνίδας στην μάχη των Θερμοπυλών.

Αυτή ήταν η διάταξη των στρατευμάτων. Οι αριθμοί είναι ξεκάθαροι: στην Ματαράγκα, 80 Έλληνες αντιμετώπιζαν 2000 πεζούς, 300 ιππείς και δύο τηλεβόλα, στη γέφυρα Αμπάζ Αγά, ο Δημήτριος Τερτίπης μαχόταν με 18 στρατιώτες και στην Πετρομαγούλα–Μογγολίνο, ο Γεώργιος Λάιος με 60 περίπου άνδρες, αντιμετώπιζε τον κύριο όγκο του τουρκικού στρατού.

Σύμφωνα με την λογική, η μάχη ήταν εξ ορισμού χαμένη για τους ολιγάριθμους Έλληνες. Αλλά από αρχαιοτάτων χρόνων, πότε εμείς οι Έλληνες υπολογίσαμε τον αριθμό των εχθρών; Μήπως τους υπολογίσαμε στον Μαραθώνα, στις Θερμοπύλες, στην Σαλαμίνα; Μήπως ο Μέγας Αλέξανδρος υπελόγισε τον αριθμό των Περσών, όταν εξεστράτευσε για να ελευθερώσει τους Έλληνες της Ιωνίας-Μικράς Ασίας; Μήπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης το 1821 αναλογίστηκε πόσοι ήταν οι Τούρκοι που κρατούσαν τα κάστρα της Πελοποννήσου; Ή μήπως οι παππούδες μας τον περασμένο αιώνα μέτρησαν τους εχθρούς στην Μακεδονία και την Ήπειρο το 1912-13, στα αλβανικά βουνά το 1940 ή τέλος, στην Κύπρο μας το 1974 οι ηρωικοί στρατιώτες ρώτησαν πόσοι ήταν οι Τούρκοι και οι σύμμαχοί των;

Στην Ματαράγκα οι Έλληνες στρατιώτες έγραψαν νέες σελίδες ανείπωτου ηρωισμού. Μπροστά στις χειμαρρώδεις εχθρικές επιθέσεις, υποχώρησαν, περί την ενάτη πρωινή, προς το χωριό Πύργος Ματαράγκας. Στη γέφυρα του Αμπάζ Αγά, οι 18 του Τερτίπη, έριχναν την τελευταία σφαίρα του γκρα και συμπτύχθηκαν στην Πετρομαγούλα. Στην κορυφή της Πετρομαγούλας ο Γεώργιος Λάιος, με 16 άντρες, δίνει ομηρική μάχη, αντιμέτωπος με ένα τάγμα τουρκικού στρατού. Πάνω στον αγώνα ο γενναίος λοχίας πέφτει και κερδίζει την αθανασία.

Η Πετρομαγούλα και ο Μογγολίνος λόφος αποκλείονται από παντού. Περί τις 4.30 το απόγευμα, Έλληνες και Τούρκοι μάχονται με τις ξιφολόγχες, σώμα με σώμα. Οι Έλληνες είχαν χάσει κάθε ελπίδα, όταν σώμα 100 περίπου ανδρών σπεύδει από το Μοσχολούρι προς ενίσχυσή των. Τότε, ο Δημήτριος Τερτίπης διατάσσει αντεπίθεση: «ανασπάσαντες τας ξιφολόγχας» και «ακράτητοι αντεπιτίθενται της Πετρομαγούλας οι ανδρείοι, κατά των προ μικρού επιτεθέντων αυτοίς εχθρών, οίτινες μη δυνάμενοι ν’ αντιστώσι, ήρξαντο υποχωρούντες» (Μιλτιάδης Σεϊζάνης).

Η μάχη είχε κριθεί. Κατά τις 8 το βράδυ οι Τούρκοι άρχισαν να υποχωρούν. Η νίκη είχε ήδη κερδηθεί. Η λαϊκή μούσα ύμνησε την μάχη και τον ηρωικό θάνατο του Γεωργίου Λαΐου με πολλά δημοτικά τραγούδια:

«Κορίτσια Σοφαδίτικα, γυναίκες Μασκλουριώτσες φέτος να μην αλλάξετε, φέτος το Καλοκαίρι. Το Λάιο μας τον βάρεσαν στον Πύργο Ματαράγκας. Τον κλαίν’ οι νύχτες κ’ οι αυγές, τον κλαίν’ τα μεσημέρια, τον κλαίει κι η δόλια μάνα του…».