Με αφορμή το πρόσφατο άρθρο του Βασίλη Τακτικού «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση ή επιστροφή στα έθνη –κράτη; » με υπότιτλο – Τι μας δείχνουν οι εξελίξεις στην Ευρώπη και Αμερική μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας;- στην timesnews.gr*, του θέσαμε ορισμένα βασικά ερωτήματα όσον αφορά για το ποιόν αφορά η κρίση. Προφανώς η κρίση αποκάλυψε το προσωπείο στο έλλειμμα της οικονομικής δημοκρατίας, τις τεράστιες ανισότητες, που τα τελευταία πενήντα χρόνια έχουν υπέρμετρα διογκωθεί. Όσο για την έννοια του καπιταλισμού δεν είναι ταυτόσημη με αυτή της Δημοκρατίας.
Συνέντευξη στη Μαρία Άνθη
– Κε Τακτικέ ποιόν αφορά η κρίση σήμερα, τη παγκοσμιοποίηση, την δημοκρατία η τον καπιταλισμό. Γιατί πολλοί αναλυτές μιλούν για κρίση της δημοκρατίας.
Δεν πρόκειται για κρίση της δημοκρατίας σε καμία περίπτωση, αντιθέτως βλέπω να ενισχύονται οι δημοκρατικοί θεσμοί τουλάχιστον στην δημοκρατική ένωση και ενισχύονται από θεσμούς αλληλεγγύης. Ούτε πρόκειται για οπισθοχώρηση της παγκοσμιοποίησης, καθώς οι οικονομίες της Δύσης σε αντίθεση με ότι λέει ο Τραμπ είναι εξαρτημένες από την παραγωγή της Κίνας περισσότερο από κάθε άλλη φορά στο παρελθόν.
Οι οικονομίες των κρατών της δύσης στα τρία τέταρτα είναι υπηρεσίες και μόνο το ένα τέταρτο είναι παραγωγή βιομηχανικών και βιοτεχνικών προϊόντων. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορούν ξαφνικά οι χώρες της Δύσης να γίνουν αυτόνομες παραγωγικά χωρίς τις εισαγωγές από τη Κίνα.
Σε ότι αφορά το καπιταλισμό, υπάρχει πράγματι πρόβλημα καθώς κλείνει ένα πολύ μεγάλο μέρος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και εμφανίζεται ένα τεράστιο κύμα ανεργίας που όμοιό του έχουμε να δούμε από το κραχ του 1929.
Οι Η.Π.Α έχουν ξεπεράσει το 20% στην ανεργία με περίπου 50.000.000 ανέργους και το Ηνωμένο Βασίλειο αγγίζει περίπου τα ίδια ποσοστά. Στην Ελλάδα το ξέρουμε ότι πλέον έχει ξεπεράσει το 20%.
– Γιατί πολλοί αναλυτές ταυτίζουν την κρίση της οικονομίας του καπιταλισμού με κρίση της Δημοκρατίας; Ταυτίζουν δηλαδή δύο έννοιες οι οποίες δεν είναι ταυτόσημες, μεταξύ τους.
Προφανώς αυτό συμφέρει τους οικονομολόγους και τους προπαγανδιστές του νεοφιλελεύθερου μοντέλου του καπιταλισμού. Προκειμένου να μεταθέσουν τα αίτια σε άλλους παράγοντες πέρα από την δυσλειτουργικότητα του ίδιου του συστήματος. Γνωρίζουμε ότι η δημοκρατία είναι το ακριβώς το αντίθετο της ολιγαρχίας από αρχαιοτάτων χρόνων και εν προκειμένω της οικονομικής ολιγαρχίας σήμερα.
Η συνύπαρξή τους για δύο αιώνες στο δυτικό κόσμο υπάρχει λόγω αμοιβαίων υποχωρήσεων.
Με το Κενσυανικό μοντέλο μέχρι τη δεκαετία του 1970 υπήρξε μια σχετική υποχώρηση του καπιταλισμού, με το μονεταριστικό μοντέλο υπάρχει μια υποχώρηση της δημοκρατίας τα τελευταία σαράντα χρόνια σε οικονομικό επίπεδο με συνέπεια την αύξηση των ανισοτήτων. Όμως δεν υπάρχει υποχώρηση σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάπτυξη κινημάτων όπως το οικολογικό κίνημα.
Θεωρείτε λοιπόν ότι η υγειονομική κρίση του Κορονοϊού ήταν μια ευκαιρία για να εκφραστούν αυτές οι αντιθέσεις και να επαναδιατυπωθούν οι προϋποθέσεις μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων.
Προφανώς η κρίση αποκάλυψε το προσωπείο στο έλλειμμα της οικονομικής δημοκρατίας, τις τεράστιες ανισότητες, που τα τελευταία πενήντα χρόνια έχουν υπέρμετρα διογκωθεί. Η θέσπιση πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς αντιμετώπιση ων αδυνάτων και των πληγέντων από την κρίση, είναι μια τομή Κενσυανικού τύπου και Σοσιαλδημοκρατικής προσέγγισης.
Κατ’ ανάγκη λοιπόν και κατά συνθήκη η δημοκρατία τιθασεύει έστω και προσωρινά τις επιλογές της οικονομικής ολιγαρχίας. Έχουμε αναφερθεί ήδη στο πρόβλημα ποιος θα πληρώσει το τίμημα στο μέλλον και στον κίνδυνο να πληρώσουν οι επόμενες γενιές. Γιατί παρόλο που η πολιτική κυριάρχησε σε αυτή τη φάση έναντι των χρηματαγορών δε έχει διασφαλιστεί η συνέχεια.
– Στο άρθρο σας γράφετε κε Τακτικέ, ότι ο δρόμος για το μέλλον είναι υπόθεση ευρύτερων συνεργασιών, πώς μπορεί όμως αυτό να επιτευχθεί όταν χρεώνονται συνεχώς στις τράπεζες οι αδύναμοι, προς όφελος των πλουσίων χωρών.
Νομίζω ότι είναι πλέον φανερό ότι όταν χρεώνονται οι ενώσεις κρατών όπως έγινε στην περίπτωση της Ευρώπης και όχι το κάθε έθνος ξεχωριστά, τότε υπάρχει ισχυρή δυναμική για να αντιμετωπιστούν τα παιχνίδια των χρηματαγορών εις βάρος των εθνικών οικονομικών με απλά λόγια το έθνος κράτος είναι ευάλωτο και οι συνεργασίες κρατών ισχυρό πολιτικό όπλο.
– Η επιστροφή στα κράτη Έθνη τι θα εξυπηρετήσει κατά τη γνώμη σας και γιατί όχι επιστροφή στα εθνικά νομίσματα;
Ας ξεκαθαρίσουμε κατ αρχήν ότι το έθνος κράτος είναι ένα φαινόμενο που συμβαδίζει με την πρώτη και δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Σε αυτήν την ιστορική φάση ήταν ένας αναγκαίος θεσμός για την ανάπτυξη και μαζικοποίηση της εργασίας την ομογενοποίηση και την εξειδίκευση καθώς και την αντιμετώπιση του αναλφαβιτισμού.
Στην τρίτη και τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που ζούμε σήμερα με την παγκοσμιοποίηση των αγορών και με τη μεταφορά του μεγάλου μέρους της βιομηχανικής παραγωγής στις τρίτες χώρες η εθνική αυτάρκεια έχει ξεπεραστεί.
Οι οικονομίες λειτουργούν καλύτερα μέσα από τις οικονομικές ενώσεις κρατών όπως είναι η Ενωμένη Ευρώπη, οι Η.Π.Α, η Κίνα με έναν τεράστιο πληθυσμό και η Ρωσική Ομοσπονδία. Ανάλογο δρόμο είναι αναγκασμένη να ακολουθήσει η Λατινική Αμερική και η Δυτική Ασία και ο Αραβικός κόσμος.
Δηλαδή η Τουρκία που είναι ένα αναπτυσσόμενο εθνικό κράτος δεν έχει προοπτική;
H Τουρκία έχει τριγύρω της δημιουργήσει εχθρούς και είναι περικυκλωμένη από αυτούς. Η πολεμική μηχανή που προσπαθεί να αναπτύξει κατά τα πρότυπα του παλαιού εθνικού κράτους ή και της ανασύστασης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αργά η γρήγορα θα μπλοκάρει.
Ο πόλεμος σήμερα είναι ασύμφορος οικονομικά όχι μόνο για τη Τουρκία που είναι μια περιφερειακή εθνική δύναμη, αλλά και για τις ίδιες τις ΗΠΑ που δαπανούν το 41% του παγκόσμιου προϋπολογσμού σε πολεμικές δαπάνες.
Είναι ενδεικτικό ότι ο πόλεμος στο Ιράκ για την Αμερική στοίχισε πολύ περισσότερα από τα πιθανά έσοδα που θα είχε από αυτήν την κατάκτηση. Με άλλα λόγια ο πόλεμος δεν συμφέρει ακόμη και τους πιο ισχυρούς γιατί να συμφέρει την Τουρκία. Ο πόλεμος συμφέρει μόνο τις λυστρικές ηγεσίες και όχι τα έθνη που τις ακολουθούν.
Μπορεί ο Ερντογάν αυτή τη στιγμή να καλύπτεται από την πολιτική του Τραμπ όμως σε πέντε μήνες ο Τραμπ το πιθανότερο είναι να έχει χάσει τη προεδρία στις ΗΠΑ και τότε θα αλλάξουν άρδειν και οι συσχετισμοί, ο Ερντογάν να μείνει έκθετος.
Δηλαδή όπως μας τα παρουσιάζετε κε Τακτικέ η Ευρώπη είναι κιβωτός της ειρήνης.
Πράγματι είναι γνωστό ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν οι δημοκρατικοί αποκεντρωμένοι θεσμοί με παράδοση 200 ετών και η διάκριση των εξουσιών. Σημαντικές είναι επίσης οι συνθήκες της Ε.Ε που αναφέρονται στην επικουρικότητα και συμπληρωματικότητα. Τα κινήματα πολιτών επιβάλλουν την συνδιαμόρφωση πολιτικών στην οικολογία,
στα ανθρώπινα δικαιώματα και το κοινωνικό κράτος. Αντιστέκονται κατά καιρούς στην αυθαιρεσία της εξουσίας και επιβάλλουν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Η ύπαρξη της τυπικής δημοκρατίας είναι σημαντική (Καρλ Πόπερ), αλλά η ουσιαστική δημοκρατία είναι ακόμη σημαντικότερη για να μετριάζει τις κοινωνικές ανισότητες.
Όσο οι ανισότητες οξύνονται και δημιουργούν κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό τόσο βρίσκουν έδαφος οι ακραίοι και ιδιαίτερα η εθνικιστική ακροδεξιά για να γυρίσει το ρολόι της ιστορίας ένα αιώνα πίσω.
Η άνοδος της ακροδεξιάς τροφοδοτείται από την όξυνση των οικονομικών ανισοτήτων τόσο στην Ε.Ε όσο και στην Ανατολική Ευρώπη. Η άνοδος δεν πηγάζει από την ρητορική αλλά από το έλλειμμα δημοκρατίας και όξυνση των ανισοτήτων. Απόδειξη. Όταν με κρίση της πανδημίας η Ε.Ε πήρε μέτρα κοινωνικής Αλληλεγγύης για τις πληγείσες χώρες το κλίμα άλλαξε στην Ευρώπη υπέρ της Ε.Ε.
*https://www.timesnews.gr/eyropaiki-oloklirosi-i-epistrofi-sta-ethni-krati/
